Twee opera's van Gioacchino Rossini, direct achter elkaar — via het huiskamerscherm, respectievelijk luidsprekers

Minder bekend muziektheater
Zaterdag 28 juni zullen, kort na elkaar, twee opera's van Gioacchino Rossini (1792-1868) via ethergolven te volgen zijn: allereerst de niet bepaald overbekende La pietra del Paragone, dat tussen 17:00 uur en 19:45 uur via de muziekzender Mezzo te zien zal zijn. Dan is er een kwartiertje voor andere bezigheden voordat in het programma Scala van de Belgische radiozender Klara de opera Le Comte Ory zal worden gepresenteerd.

La pietra del Paragone
In het Nederlands zou deze titel met De Toetssteen vertaald moeten worden. Deze opera in twee bedrijven is ontstaan op een libretto van Luigi Romanelli. De première werd verzorgd in de Scala te Milaan, op 26 september 1812. Ruim anderhalve eeuw later, in 1969, werd ook de heropname in het repertoire een feit in datzelfde theater.
De welgestelde graaf Asdrubale wordt door diverse vrouwen opdringerig benaderd, want zij zien in hem de ideale partner. Het zijn markiezin Clarice, barones Aspasia en Donna Fulvia. Daardoor hebben drie in juist die vrouwen geïnteresseerde heren het nakijken: de journalist Macrobio, de dichter Pacuvio en de kavalier Giocondo. Er komt echter een opvallende ommekeer als de graaf doet alsof hij zijn rijkdom heeft verloren. Dan blijft alleen Clarice hem trouw.
De opera heeft een duur van zo'n twee uur en drie kwartier. Alles over herkomst en aanverwante gegevens met betrekking tot deze in januari 2007 live opgenomen versie, dus ook die over alle uitvoerenden van enig belang, zijn te vinden op de webiste van Mezzo-televisie onder het betreffende tijdstip van de dag in kwestie. Mezzo herhaalt deze opera op vrijdag 18 juli vanaf 11:20 uur.

Le Comte Ory
Rossini's opera Le Comte Ory is gebaseerd op een tekst van Eugène Scribe (1791-1861) en Charles-Gaspard Delestre-Poirson (1790-1857). De eerste uitvoering van de opera werd in Parijs gegeven. Pas 101 jaar later werd er voor de relatief grote Duitse schare van operaliefhebbers een eigen uitvoering in vertaling gerealiseerd.
Terwijl de broer van Gravin Adèle aan één der kruistochten deelneemt, krijgt zij bezoek van Graaf Ory, die berucht is vanwege zijn verleidingskunsten. Hij doet het echter wel heel sluw, door zich eerst als monnik, vervolgens als abdis uit te geven, en zijn gevolg zich ook allen in het habijt van non hebben gehesen. Hij denkt zo het pleit te kunnen winnen, ware het niet dat de jonge page Isolier, die ook al meer dan één oogje op de gravin heeft geworpen, zijn plannen doorkruist. Op het hoogtepunt der verwikkelingen keren, zoals dat in een dramatisch gebeuren het geval dient te zijn, diverse kruisridders terug en onder hen bevindt zich ook de vader van graaf Ory, die aan het begin van het verhaal reeds zijn verre reis was aangetreden.
Le Comte Ory is niet alleen Rossini's enige komische opera in het Frans, maar tevens zijn één na laatste werk voor het muziektheater. Hierin heeft hij gebruik gemaakt van zijn eigen cantate uit 1825 Il viaggio a Reims.
De uitzending op Klara Radio betreft een uitvoering uit het Teatro Communale di Bologna. De gegevens over de uitvoerenden zijn te vinden op de site van het betreffende programma van de klassieke Belgische zender. De uitzendingvan deze opera heeft een duur van twee uur en elf minuten en het betreft een opname van Deutsche Grammophon. Dirigent is Jesús Lopez-Cóbos. Een jaartal wordt op Clara niet vermeld. Kennelijk heeft deze opera buffa hier en daar toch weer wat meer aandacht getrokken, getuige ook de drie uitvoeringen die in november 2007 in de Juilliard School of Music te New York zijn gegeven.

Afbeeldingen
1. Componist Gioacchino Rossini.
2. Scènes uit La pietra del Paragone in de versie, die Mezzo-televisie op zaterdag 28 juni, tussen 17:00 uur en 19:45 uur via de beeldbuis presenteert.
3. De Franse dichter en toneelschrijver Augustin Eugène Scribe.

Annie Proulx' verhaal Brokeback Mountain gaat als opera, door Charles Wuorinen, te New York in première in 2013

Veel inspiratie
De eerste twee zaterdagen van juni heeft de rasverteller Ben Hartemink uit Deventer in de sfeervolle entourage — want met fotokunst behangen wanden — van Galerie MooiMan te Groningen het verhaal verteld van de beide door het noodlot samengebrachte cowboys in het jaar 1963 in het door schrijfster Annie Proulx verzonnen gedeelte van Wyoming met de naam Brokeback Mountain. Ook hier kan gelden: nomen est omen.
Dit verhaal van Annie Proulx — sommigen zien het als roman, anderen vinden dat het voor die kwalificatie niet de minimaal vereiste lengte heeft en noemen het derhalve een novelle — heeft hiermee niet alleen de Chinese filmregisseur Ang Lee geïnspireerd tot het realiseren in 2005 van de veelvuldig geroemde film, maar ook de verteller Ben Hartemink die in eigen bewoordingen, gelardeerd met letterlijke citaten een zeer bevlogen versie heeft gepresenteerd. Nu is gebleken dat ook de artistieke leiding van een instituut als de New York City Opera voldoende dramatiek in het gegeven heeft ontdekt die zich voor het vertalen van de handeling in muziek leent. Daarvoor heeft men contact gezocht met een imiddels oude bekende, de Amerikaanse componist, Charles Wuorinen (geb. 1938), die niet alleen een zeer veelzijdig oeuvre op zijn naam heeft staan, doch tevens ervaring heeft met het bewerken van literatuur tot een opera. Zo is hij in 2004 voor hezelfde instituut betrokken geweest bij de muzikale bewerking van Salman Rushdie's roman Haroun and the Sea of Stories. Volgens Wuorinens impresario Howard Stokar heeft deze opera tot op heden Europa nog niet bereikt. Op z'n zachtst gezegd is zulks merkwaardig!
Het duurt weliswaar nog vijf jaar voordat de eerste uitvoering in New York kan worden gerealiseerd, maar toch is het gegeven voldoende prikkelend om je af te vragen welke twee zangers met grote vocale mogelijkheden en acteerkunst daarvoor gevonden kunnen worden. Misschien is mede daardoor de afstand tussenhet verstrekken van de opdracht en de verwachte première zo relatief groot. Zulks is echter nooit een kwestie van uren, dagen, weken of maanden en in de meeste gevallen steeds enkele jaren. En, vooral achteraf bekeken, een tijdsspanne van vijf jaar is niets. Al moet men wel de leeftijd van de componist mede bedenken: hij is op 9 juni van dit jaar zeventig geworden.


De componist en zijn oeuvre
Hoewel Charles Wuorinen in ons land zeker niet tot de bekendste der Amerikaanse muziekmeesters behoort, heb ik ruim drie decennia geleden al diverse van zijn werken besproken, variërend van zijn Bearbeitungen über das Glogauer Liedbuch uit 1962, via kamermuziek — strijktrio (1967/68; Kamerconcert voor cello en 10 spelers (1963), Speculum speculi (1972) en andere werken voor relatief kleine bezetting — tot en met enkele werken voor slagwerkensemble, uiteenlopend van Ringing Changes (1969-70) voor tien slagwerkers, tot en met de Percussion Symhony uit 1976 voor zesentwintig slagwerkers. Ook heeft hij voor 'synthesized and processed synthesized sound' een werk gerealiseerd getiteld: Time's Encomium. Hiervoor werd de componist in 1970 bekroond met de Pulitzer Prize for Music.
Een opera of ander muziekdramatisch werk was bij het beschikbare materiaal voor de pers in ons land toen niet beschikbaar, maar zijn biografie meldde dat hij al wel een opera had gecomponeerd. Daar komt nog bij dat Charles Wuorinen in de drie daarop volgende decennia niet heeft stilgezeten, en verder dat diverse van zijn werken wel degelijk een zeer sterk dramatische sfeer oproepen. Daarbij kan men ook de compositie September 2001 voor tenor en piano, op tekst van de Engelse dichter Wystan Hugh Auden (1907-1973) rekenen.


(wordt ongetwijfeld vervolgd, op deze en anders op één van onze zustersites)

Afbeeldingen
1. Verteller Ben Hartemink.
2. Schrijfster Annie Proulx.
3. Componist Charles Wuorinen.
4. Cover art van Ron Walotsky op de hoes van de LP met Charles Wuorinens Percussion Symphony (Nonesuch H-71353).
5. Cover art van Wilcox op de hoes van de LP met Charles Wuorinens Time's Encomium (Nonesuch H-71225).

Le Sacre du Printemps uit 1913 van Igor Stravinski in de choreografie van Nizjinski zondag vanuit Sint Petersburg

Zomerfeest
Op zondag 22 juni vertoont de Duits-Franse cultuurzender Arte, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, éénmalig vanuit Sint Petersburg een balletvoorstelling vanuit het Mariinski-Theater met Le Sacre du Printemps (1911-13) in de choreografie van Vatslav Nizjinski (ca. 1889-1950) en met de wereldvermaarde muziek van de Petersburgse componist Igor Stravinski (1882-1971) uitgevoerd. De muzikale leiding komt voor rekening van het kind-aan-huis van dit theater, Valery Gergiev. [1]
Als de zomer eenmaal losbreekt, verandert de stad Sint Petersburg in één groot volksfeest. In het Mariinski Theater gebeurt deze keer iets unieks. Als hommage aan de oud-stadgenoot Stravinski wordt het bijn een eeuw oude ballet vertoond met de choreografie van een andere oud-grootmeester. Denis Caozzi is verantwoordelijk voor de filmregie.
__________
[1] Stravinski werd geboren te Oranienbaum, een résidence royale aan de Golf van Finand, ten westen van Sint Petersburg.

Robert Schumanns weinig gespeelde opera Genoveva uit 1850 zondagavond op WDR III in het programma Bühne

Genoveva van Brabant
De zelden uitgevoerde opera Genoveva van Robert Schumann (1810-1856) is op zondag 22 juni, 's avonds tussen 20:05 uur en 22:30 uur, te beluisteren in het WDR III-radioprogramma Bühne. Het Arnold Schönberg Chor en het Chamber Orchestra of Europa staan onder leiding van Nikolaus Harnoncourt. Verder verlenen solisten hun medewerking.
Genoveva is een opera in vier bedrijven op een tekst van Robert Reinick (1805-1852), die door de componist zelf verder is bewerkt. Als basis dienden de dramatische legende Leben und Tod der heiligen Genoveva uit 1843 van Ludwig Tieck (1773-1853) en de tragedie Genoveva uit hetzelfde jaar, geschreven door Friedrich Hebbel (1813-1863). De eerste uitvoering is op 25 juni 1850 in Leipzig gegeven.
Het zou Schumanns enige opera blijven. De daarbij behorende ouverture, opus 81, heeft nog wel repertoire gehouden. Al moet wel worden toegevoegd dat sedert 1951, dus goed een eeuw na de première, dit muziekdrama weer sporadisch is uitgevoerd, onder meer in Florence en in Bonn, alsmede in Schumanns geboortestad Zwickau (1975).

De handeling
Siegfried trekt ten strijde, maar laat zijn echtgenote Genoveva thuis, onder het toeziend oog van Golo. Deze probeert echter haar te dicht te naderen, maar als zij hem zijn plaats wijst, beschuldigt hij haar van ontrouw, en wordt daarbij in de rug gesteund door de tovenares Margaretha. Siegfried wordt op de hoogte gesteld van het overspelige gedrag van zijn vrouw en geeft opdracht haar te doden, maar nog net voordat Golo dit vonnis kan voltrekken, komt hij de werkelijke toedracht te weten.
Hebbels tragedie is, ruim ee eeuw na onstaan, in 1947 nogmaals op muziek gezet, door de Zweedse componist Natanael Berg (1879-1957). De bewering van lexicograaf Rolf Fath dat Georges Adolphe Hüe (1858-1948), reeds in 1838 over dezelfde thematiek een opera gecomponeerd had met de titel Golo und Genoveva kan niet juist zijn. Wel heeft Bernhard Scholz (1835-1916) in 1875 de opera Golo geschreven.
Over de ouverture Genoveva (1848) van Robert Schumann heb ik op 5 december 2007 een artikel geplaatst op de website van het tijdschrift Mens en melodie.
____________
Afbeeldingen
1. De dichter, romancier en dramaturg en één der grondleggers van de zogeheten Romantiek, Ludwig Tieck.
2. De dichter en dramaticus Christian Friedrich Hebbel.

Tristan und Isolde in plaats van Wagners Lohengrin via de muziekzender Mezzo — zondag 22 juni vanaf 20:30 uur

Geen Lohengrin
In tegenstelling tot datgene wat vermeld staat in programmagidsen wordt op de muziekzender Mezzo op zondag 22 juni niet de aangekondigde voorstelling van Wagners Lohengrin gegeven, maar kan men de liefdesgeschiedenis van de twee koningskinderen Tristan und Isolde in de muziektheatrale versie van deze zelfde componist aanschouwen in de filmuitvoering, voor welke resgisseur Thomas Grimm verantwoordelijk is. Het betreft hier de opname van een presentatie tijdens het Glyndebourne Festival in 2007. De muzikale leiding is in handen van de Tsjechische dirigent Jiri Belohlávek, die de laatste jaren veelvuldig te zien is geweest tijdens de BBC Proms in de Royal Albert Hall. Voor de overige bezetting van de diverse rollen, letterlijk en figuurlijk, zij verwezen naar de programmagegevens op de zender Mezzo. De film duurt 3 uur en 41 minuten.

Voorbereidingen in 1865
Nadat Richard Wagner wat onenigheid met König Ludwig II had gehad, wilde hij weten waar hij aan toe was, en schreef de majesteit daarom op 11 maart 1865 een brief waarin hij de vraag stelde of hij moest vertrekken dan wel kon blijven. "Teurer Freund. Bleiben Sie hier, bleiben Sie hier, Alles wird herrlich wie zuvor." De dag direct daarop is Wagner begnnen met de voorbereidingen voor de première, samen met de toen negenentwintigjarige Ludwig Schnorr von Carolsfeld en diens elf jaar oudere wederhelft Malvine. De echtgenote van de dichter Georg Herwegh, die deze gebeurtenis heeft bijgewoond, berichtte dat Wagner al snel tot de conclusie kwam dat dit het ideale paar was voor de beide hoofdrollen. "Wenn eine Stelle besonders schon gesungen war, so sprang Wagner auf und küsste lebhaft den Sänger oder die Sängerin, stellte sich vor Freude auf den Kopf oder rannte in den Garten und kletterte jubelnd auf einen Baum," heeft ze voor het nageslacht bewaard.

"Onuitvoerbaar"
Een maand later, op 10 april werd dochter Isolde, kind van Richard Wagner en Cosima von Bülow — de latere tweede mevrouw Wagner — geboren, en nog op diezelfde dag begon de bedrogen echtgenoot Hans von Bülow met de repetities van de muziek. Volgens de literatuur had hij de directietechniek van de componist tot in detail overgenomen, en hij voelde een diepe muzikale verwantschap, waardoor hij in staat was, zelfs heel direct na een zware ziekte met verlammingsverschijnselen, de orkestleden te enthousiasmeren voor deze nieuwe klankentaal vol leidmotieven die als een spinnenweb dooreen liepen. Iets dat tot dan toe nog niet eerder door een componist was geëist. Een goede eerste uitvoering op de geplande datum, 15 mei, scheen niets meer in de weg te staan, maar mevrouw Schnorr was op het laatste moment hees geworden, waardoor de opvoering alsnog moest worden afgezegd, hetgeen onmiddellijk ervoor zorgde dat de geruchtenstroom weer op gang kwam met als hoofdmotief: "Tristan is toch onuitvoerbaar." Dat irriteerde de overgevoelige, hypernerveuze koning, met als gevolg dat Wagner wel even vreesde voor een nieuwe datum, maar de koning besliste: 10 juni, en zijn wil geschiedde.

Première
Op 10 juni werd de première toch nog in het Konigliche Hof- und Nationaltheater te München gegeven. Het werd kwalitatief een enorm succes, ook volgens een deel van de recensenten, die voornamelijk in uitersten dachten en voelden. Maar hier en daar werd reeds direct herkend dat men een 'epochemachendes Werk' had bijgewoond, dat de tand des tijds eveneens zou doorstaan. Al duurde het wel even voordat het publiek er ook mee uit de voeten kon. Dat was echter al wel het geval bij de laatste van de vier voorstellingen, drie weken na de première. Wagner, von Bülow, het orkest, maar vooral Ludwig Schnorr von Carolsfeld de Tristan, die onder het gevleugelde woord Nomen est Omen zou moeten worden gerangschikt. Drie weken later overleed hij en het is tot op de huidige dag onduidelijk wat de preciese oorzaak was.
Ook König Ludwig II moet wel uitermate enthousiast zijn geweest, aangezien hij zijn Raddampfer — de raderstoomboot waarmee hij op de Starnberger See voer — de naam Tristan heeft gegeven.
___________
Afbeeldingen
1. Componist Richard Wagner. Portret door Auguste Renoir (1841-1919).
2. Het echtpaar Ludwig en Wilhelmine Schnorr von Carolsfeld, hier gefotografeerd tijdens de generale repetitie van Tristan und Isolde in het voorjaar van 1865.
3. Ludwig II voor zijn raderstoomboot Tristan. (Detail uit een grotere afbeelding.) Zie ook de bespreking, afgedrukt op 30 november 2007 op onze moedersite Cultuurtempel van het op 1 december 2007 officieel verschenen plaatwerk door Wagner-specialist Walter Hansen over het leven van deze componist.
4. Voorkant van het in 3 genoemde plaatwerk over het leven van de componist Richard Wagner, geschreven door Walter Hansen.

Twee klassieke, totaal verschillende, Amerikaanse musicals via het huiskamerscherm te zien op zondag 22 juni

Drie decennia afstand
Op zondag 22 juni vertonen twee verschillende West-Europese televisiezenders in totaal twee heel verschillende klassieke musicals van Amerikaanse bodem. Dat begint al in de vroegte, als het grootste deel van de weekeinden celebrerende mensen zich nog niet willen ontworstelen aan de greep van Morpheus, tenzij zich daartoe een dringende reden aandient. En de vertoning van een vijfenzestig jaar oude musical zal alleen de harten sneller doen kloppen van mesen, die aan het genre waarlijk verslingerd zijn geraakt.

Footlight Parade
De Westdeutsche Rundfunk zendt tussen 06:25 uur en 08:05 uur in de ochtend de klassieker Footlight Parade uit, een verfilming uit 1933 van regisseur Lloyd Bacon (1889-1955). De hoofdrollen zijn toebedeeld aan vier Hollywooders uit die jaren, welke nog steeds voor filmkenners een begrip zijn:
James Cagney (1899-1986), Joan Blondell (1906-1979), Ruby Keeler (1909-1993) en Dick Powell (1904-1962). Footlight Parade is één van die spectaculaire musicals die in de jaren dertig van de vorige eeuw door Warner Bros werden geproduceerd. Het verhaal munt niet bepaald uit door originaliteit of complexiteit. Stoere mannen moesten in contact komen met zogeheten muzizige vrouwen om elkaar en aan het slot van het verhaal zichzelf te leren kennen. In het geval van Footlight Parade gebeurt dat tijdens de productie van een spetterende show. De makers streefden een combinatie na van romantische elementen in combinatie met gelach, hartepijn en — niet te vergeten, want we hebben het over een musical — zingen. Hier komen de driehonderd mooiste vrouwen van de gehele aarde bijeen en de omschrijving die de studio daarvoor had bedacht, was De Fontein van Schoonheid en De Menselijke Waterval. Kenners hebben het gebeuren wel omschreven als niet direct behorend tot de top maar uitmuntend qua showelementen.
De film wordt hopelijk niet gesynchroniseerd, en die kans is aanwezig, vooral op basis van het tijdstip en het feit dat het om het ooit als cultuurzender opgezette, door de regionale Duitse zenders te onderhouden Dritte Programm, waar evenmin reclame wordt vertoond.

Afbeeldingen
1. Regisseur Lloyd Bacon.
2. James Cagney, hier in 1955, in een trailer van Love Me or Leave Me.
3. Ruby Keeler, hierin 1934, in een trailer van Dames.
4. Joan Blondell, hier in 1935, in een trailer van Broadway Gondolier.


* * * * * * * * * * * * *

My fair lady
BBC 1 presenteert op zondagmiddag — als veel meer mensen inmiddels wel wakker, doch misschien nog niet, of zelfs nog nooit, uitgeslapen zijn — tussen 16:00 uur en 18:45 uur de verfilming van de musical My fair lady uit 1964 van George Cukor(1899-1983). Dit is door de enorme verspreiding die de film heeft mogen beleven, zeker de meest bekende versie, niet in de laatste plaats door de drie hoofdrolspelers: Audrey Hepburn (1929-1993), Rex Harrison (1908-1990) en Stanley Holloway (1890-1982). Het oorspronkelijke script is afkomstig van Alan Jay Lerner (1918-1986), die het toneelstuk Pygmalion uit 1913 van George Bernard Shaw (1856-1950) als basis heeft genomen. De eerste uitvoering als Broadway-musical werd op 15 maart 1956 gegeven in het Mark Hellinger Theatre te New York. Acht jaar later werd de onderhavige verfilming gerealiseerd.
Het bloemenmeisje Eliza Doolittle dat met wordt inzet van een weddenschap tussen de linguïst Professor Higgins en zijn vriend Kolonel Pickering. Higgins een vreselijk Cockney-accent praat, zegt dat hij erin zal slagen binnen een half jaar een echte lady van haar te maken en dat daarvoor niet meer is vereist dan haar manier van spreken aan te passen, en dat de rest dan vanzelf welkomt. Uiteindelijk blijkt ze toch meer waard te zijn dan een bloempje op een proefboerderij.
De film is onderscheiden met acht Oscars.
Afbeeldingen
1. Rex Harrison als de linguïst Professor Higgins.
2. Audrey Hepburn is Eliza Doolittle in de verflming van My fair lady.
3. Stanley Holloway speelt Kolonel Pickering.
4. Regisseur George Cukor.

Druk operaweekeinde op radio en televisie zaterdag 21 juni

Ruim aanbod op de langste dag
Op zaterdag 21 juni — en ook op zondag 22 juni — heeft de operaliefhebber een zeer ruime keuze aan diverse operaproducties, waarvan er twee via Europese culturele televisiezenders worden gepresenteerd. De overige kunnen alleen als luisterprogramma via de ether naar u toe komen. Dat begint op de Nederlandse luisterzender Radio 4 zaterdagmiddag reeds om 16:15 uur met de éénakter Mozart en Salieri, uit 1897, van de Russische componist Nikolaj Rimski-Korsakov, die op 18 maart 1844 op het landgoed Ljoebensk (bij Loega) werd geboren en heden exact een eeuw geleden is overleden. Een uitgebreid, algemeen portret van deze grote Russische muziekmeester verschijnt dezer dagen op onze zustersite Tempel der Toonkunst.

Mozart: Così en Zauberflöte
Twee verschillende Mozart-producties overlappen elkaar helaas, hoewel de eerstgenoemde Così fan tutte, een versie van het Glyndebourne Festival met het Orchestra of the Age of Enlightment— uit te zenden vanaf 17:00 uur op de muziekzender Mezzo — wellicht binnen niet al te lange tijd aldaar of elders nogmaals zal worden uitgezonden. Voor details over deze opera van Mozart verwijzen we naar een artikel van maandag 12 mei op deze site.
De andere Mozart-opera, die alleen te horen zal zijn, via Radio 4, vanaf 19:02 uur in het programma Opera live van de NPS, is het sluitstuk van diens oeuvre qua muziektheater: Die Zauberflöte wordt u voorgesteld in de versie van de Nationale Reisopera, zoals die de laatste maand in dertien theaters verspreid over ons land te zien is geweest. Het betreft hier de opname van de première, die op zondag 25 mei als matinee in de Schouwburg van Almere werd gegeven. Meer daarover eveneens in een uitgebreidere bijdrage op deze site.

Verdi: La Forza en Rigoletto
Evenals Mozart wordt ook Giuseppe Verdi (1813-1901) deze zaterdag tweemaal via de ether aan ons voorgesteld met twee van zijn bekende scheppingen voor het muziektheater, en hier is eveneens sprake van overlapping. Om 20:00 uur begint op de Belgische radiozender Klara de opera La Forza del Destino in het programma Scala. Het betreft een uitvoering door het symfonieorkest en het koor van de Munt-Schouwburg in Brussel. Uitgebreide informatie daarover is te vinden op de site van dit muziekprogramma.
Een uur daarna, om 21:00 uur begint in de Semper-Oper te Dresden een de première van een nieuwe versie van Verdi's Rigoletto. Arte-televisie, de Frans-Duitse cultuurzender, presenteert deze première 'live'. Hoewel het tijdstip zou kunnen doen vermoeden dat het hier om een zogenaamd 'uitgesteld relais' gaat, meldt Arte dat de uitzending rechtstreeks aan u wordt doorgegeven.
De Sächsische Staatskapelle staat onder leiding van Fabio Luisi. Alle benodigde gegevens met betrekking tot de solisten en alle andere medewerkenden verstrekt Arte binnen de eigen site. Er wordt nog wel bij vermeld dat het om een eenmalige uitzending gaat.

Nogmaals Rimski-Korsakov
De operadag op de diverse luister- en kijkzenders eindigt zoals deze bovenaan dit artikel reeds is begonnen: met Rimski-Korsakovs Mozart en Salieri, nu te beluisteren via de Duitse radiozender NDR Kultur. In het programma Variationen zum Thema met, tussen 22:00 uur en middernacht, vier werken van deze Rus, komt als tweede onderdeel het op muziek gezette verhaal van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) nogmaals aan bod. Het oorspronkelijke verhaal is opgenomen in de bundel Kleine Tragediën (1830).
____________
Afbeeldingen
1. De componist NikolajRimski-Korsakov, geportretteerd in 1898 door Valentin Serov (1865-1911).
2. Scène uit Mozarts Così fan tutte in Glyndebourne.
3. De Semper-Oper te Dresden. Foto: © van Matthias Creutziger, Sächsische Staatsoper Dresden.
4. Voorkant van het tweetalige Reclam-bandje met het verhaal in verzen van Aleksandr Poesjkin, op muziek gezet door Rimski-Korsakov.

Carmen in de versie van 2006 door de Berliner Staatsoper via de muziekzender Mezzo op woensdag 18 juni

Barenboim dirigeert
Dinsdag 18 juni begint op de televisiezender voor onder meer klassieke muziek, Mezzo, een uitvoering van de in 2006 opgenomen versie van de opera Carmen door de Staatsoper Berlin met medewerking van het daaraan verbonden koor en dito orkest onder leiding van Daniel Barenboim. Regisseur is Martin Kusej. De verfilming is gerealiseerd door Don Kent. Voor alle overige namen en de bijbehorende rollen verwijzen we graag naar de gegevens op de website van Mezzo.
De uitzending begint om 17:00 uur en duurt tot 20:30 uur, al heeft de opera in deze vorm een lengte van drie uur en vijf minuten.

Bizets opera's
Als je, bij wijze van quiz of een soortgelijke vertoning, eens aan passieve operaliefhebbers zou vragen hoeveel muziekdrama's Georges Bizet (1838-1875) in zijn tamelijk korte leven heeft gecomponeerd en welke dat dan wel zijn, vrees ik dat de meesten onder hen niet verder zullen komen dan Carmen en, eventueel vanwege het voor tallozen inmiddels onvergankelijke duet, De Parelvissers. Dat er echter nog vier andere op Bizets naam staan, zullen alleen de zeer doorgewinterde operavorsers, die dat al dan niet uit muziekwetenschappelijk oogpunt zijn, u kunnen melden. En dat ook in dat kader niet alles is verlopen zoals de componist en de hem gunstig gezinden in die context hebben gewenst, zal duidelijk worden als we u hier één jaartal noemen: 1946. Toen werd op het Duitse kasteel van Nühringen Georges Bizets opera in vijf bedrijven Ivan le Terrible ou Ivan IV voor de eerste keer opgevoerd. Voor het stuk muziektheater met dezelfde titel, in 1873 gerealiseerd door de Rus Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908), is Bizets productie geen concurrentie geworden.

Gerichte belangstelling
Het gebeurt uiteraard vaker dat grote delen van een oevre worden genegeerd als een componist eenmaal, terecht of niet, veel succes heeft gehad met één werk en dit uit het geheel wordt gelicht. Dat gebeurde, en gevreesd mag worden: gebeurt, ook nu nog met componisten van anno toen en zelfs met uitvoerenden anno nu. Zo vertelde een bekende zangeres veertig jaar geleden eens dat ze voor allerlei televisieprogramma's op vooral de zaterdagavond op diverse plekken van de aardbol werd uitgenodigd om die éne aria uit haar repertoire te komen zingen, voor een bedrag waarvan gewone stervelingen een huishouding van vier personen een jaar lang hadden kunnen onderhouden.
Georges Bizet wordt op het concertpodium vertegenwoordigd door de Symfonie in C, de beide suites uit L'Arlésienne en ook twee suites uit Carmen; op de bühne daarentegen vrijwel uitsluitend door Carmen uit zijn sterfjaar 1875.

Sensualiteit
De openlijke sensualiteit van de zigeunerin Carmen schokte, tijdens de première op 3 maart 1875, in de Parijse Opéra Comique eerst wel grote delen van het publiek, waardoor deze opera niet direct het grote succes zou beleven dat zich later alsnog zou ontplooien, zodanig zelfs dat Carmen over de gehele wereld tot de absolute toppers van het operarepertoire zou gaan behoren. Sommige 'metingen' spreken zelfs van "de meest populaire opera aller tijden". Bizet zelf heeft niets meer van enig noemenswaardig succes beleefd. Exact drie maanden na de eerste uitvoering overleed hij aan een hartaanval. Hij was toen nog maar 36 jaar. Sedertdien bevindt hij zich op de Parijse begraafplaats Père Lachaise.
Dat uiterst nadrukkelijk sensuele element was in de allernieuwst uitgezonden televisiepresentatie — relatief recentelijk vanuit het Londense operahuis van Covent Garden door BBC 2 Television uitgezonden — dan ook zeer prominent aanwezig, en niet alleen bij Carmen, ook Don José kronkelde soms aardig over het podium in een (on?)behoorlijk strakke broek. Kortom, beiden wisten hun tomeloze geilheid aannemelijk te maken. Maar wie dertien decennia na dato niet begrijpt dat het thema van deze opera ook en vooral de lijfelijke liefde betreft, ziet wellicht meer kasteelromantiek avant la lettre in het verhaal uit 1845, geschreven door de Franse historicus en archeoloog Prosper Mérimée (1803-1870) — door Henri Meilhac (1831-1897) en Ludovic Halévy (1834-1908) omgewerkt tot libretto voor Georges Bizet. Hoewel . . . als je het voorplat van de bijgevoegde afbeelding (pocketeditie uit 1955) goed beschouwt, valt daarin toch al enigszins een aanzet te bespeuren van de latere, explosief groeiende plat-zwoele plaatjes waarmede uitzinnig vele, zogeheten liefdesgeschiedenissen — die geen ander doel hadden dan vrouwen onmondig-verlangend te houden — breeduit werden geëtaleerd. Maar dat was dan ook al tachtig jaar na die zinderende Carmen-sensualiteit.
Het Carmen-verhaal over het meisje van de sigarettenfabriek en de boerenjongen Don José met een dwarsverbinding via de stierenvechter Escamillo, spelend in Sevilla anno 1820, mag voldoende bekend worden verondersteld, zodat het hier niet nogmaals hoeft te worden opgerakeld.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent Daniel Barenboim.
2.Componist Georges Bizet op een postzegel van de Franse Posterijen.
3. Voorplat van de pocketeditie uit 1955 van Carmen verschenen in de Bibliothèque Précieuse van Libraire Gründ te Parijs.
4. Auteur Prosper Mérimée.
5. Librettist Henri Meilhhac.
6. Librettist Ludovic Halévy.

Der Rosenkavalier van Richard Strauss op BBC Radio 3 door de English National Opera — zaterdag 14 juni 's avonds

Met inleiding
In het programma Opera on 3 wordt op zaterdag 14 juni 's avonds tussen 19:30 uur en 23:30 uur (onze tijd) de inmiddels bijna honderd jaar oude, en in menig opzicht klassiek geworden, opera Der Rosenkavalier van Richard Strauss (1864-1949) uitgezonden. Het is ongetwijfeld zijn meest bewonderde en tegelijkertijd meest uitgevoerde opus binnen de discipline muziektheater. Het betreft een uitvoering door solisten, ondersteund door het koor en het orkest van de English National Opera; dirigent is Edward Gardner — en niet David McVicar, zoals hier en daar is aangekondigd. Het gebeuren zal worden ingeleid door Andrew McGregor.
Een inleidende tekst, alsmede de lijst met medewerkenden, gevolgd door een synopsis is te vinden op de Homepage van BBC's Opera on 3.
Op deze site hebben we al eerder, en wel op maandag 14 april, enige aandacht aan dit stuk muziektheater besteed — toen naar aanleiding van een uitvoering op de beeldbuis door de Hamburgische Staatsoper — en in die bijdrage heb ik tevens een foto afgebeeld die is genomen tijdens de première in 1911.
__________
Foto: Andrew McGregor, BBC Radio 3-presentator.

Richard Wagners Götterdämmerung zaterdagavond door de Vlaamse Opera via de Belgische klassieke zender Klara

Zou dat wel goed gaan?
Wat denkt u: kunnen we dat hebben — als mensheid, bedoel ik — Richard Wagners slotdeel van de tetralogie — "Nee", zeggen sommigen: "Trilogie met een Avond Vooraf." — Der Ring des Nibelungen, zomaar op een bijna-zomeravond? Dat die goden van de meester van Bayreuth heel wat in hun ransel meedragen als het erom gaat flink veel Donner und Blitze over het klootjesvolk èn de wat meer hooggeplaatsten te kunnen uitstorten als een soort van Alternatieve Heilige Geest van de Groene Heuvel, is een bekend gegeven, maar al die verschillende versies die verspreid over luister- en kijkprogramma's onze ether in worden geslingerd, zou voor sommige lieden toch wel eens wat veel kunnen zijn.
Van de vier delen van de cyclus Der Ring des Nibelungen is Götterdämmerung het rijkst aan muzikaal materiaal doordat de componist erin is geslaagd het zeer omvangrijke thematische materiaal van al die vier — en niet bepaald korte — muziekdrama's te verwerken. De klankentaal, die Wagner hier heeft ontwikkeld, is in staat om vooral het gevoelsmatige element uit het geheel een zodanige plaats te geven dat de logica in de ontwikkeling nergens ontbreekt. Ook hier zal men derhalve de unendliche Melodie (de eeuwige melodie) veelvuldig tegenkomen. Maar: de melodie mag dan unendlich zijn, de tetralogie is met het wegsterven van de laatste toon wel ten einde.

Vlaamse Opera
Deze zaterdag, 14 juni 2008, wordt Götterdämmerung vanaf 19:10 uur voor u uitgevoerd op de Belgische radiozender Klara in het kader van het muziekprogramma Scala. Nadere informatie over achtergronden en uitvoerenden is te vinden op de website van het genoemde programma van de zender in kwestie.
De avond, die wordt gepresenteerd door Lucrèce Maeckelberghe, is de vierde in het kader van de RING-uitvoeringen door de Vlaamse Opera, een project van regisseur Ivo van Hove en dirigent Ivan Törz.
___________
Afbeeldingen
1. Wagner-buste ter nagedachtenis in zijn sterfplaats (1883) Venetië.
2. Dirigent Ivan Törz.

Gevarieerd opera-weekeinde op diverse West-Europese radio- en televisiezenders — van Beethoven tot Messiaen

Maria Callas herdacht
Voorafgaande aan de vier complete opera's die — één via de beeldbuis, de drie andere via de luidsprekers van het inmiddels ouderwetse medium radio — op zaterdag 7 juni zullen worden gepresenteerd, biedt de muziekzender Mezzo de kijkers/luisteraars op vrijdag de zesde een aflevering in de reeks Classic archive een vijfenvijftig minuten durend portret van de kort maar krachtig omjubelde Maria Kalogeropoulos, beter bekend als Maria Callas (1923-1977), die in veel schandalen verwikkeld raakte, eerst in haar vak, met regisseurs en dirigenten, later ook nog in haar privé-leven. Eén en ander heeft haar zeer zwaar belast, al draagt ze zelf ook verantwoordelijkheid voor het ontstaan van een deel van die problemen, welke in de pers over de gehele wereld breed werden uitgemeten, en vanzelfsprekend in eerste instantie door die — door wijlen Claus von Amsberg ooit zo terecht als "producten van de drukpers" omschreven — sensatiezuchtige papier vergiftigende die beseften dat je met aangedikte halve waarheden meer geld kunt verdienen dan met nuchtere waarheden en zichzelf daarmee hebben gereduceerd tot weerzinwekkende schemergebiedproducten, die iemand ooit zou moeten lezen, en dus al helemaal niet kopen, en evenmin bij de kapper zou moeten lezen, aangezien ook deze zakenman zulke vuilspuitende papiertroep nimmer zou moeten willen aanraken.

Wellicht dat het de inmiddels klassieke film betreft, opgenomen in zwart/wit, waarin Maria Callas met dirigent George Prêtre optreedt. Ook is er ooit een film gemaakt van haar uitzonderlijke concert in Hamburg. Doch welke film het ook betreft, elk celluloid-product dat de stem van Maria Callas laat horen, is de moeite van het bekijken waard. Ze geldt als de broemdste zangeres in de periode na de Tweede Wereldoorlog, en waarschijnlijk had èn was ze de meest uitzonderlijke vrouwelijke zangstem uit de twintigste eeuw.
De film op Mezzo-televisie begint vrijdag om 18:40 uur en duurt tot 19:35 uur. In dit geval is de film, gerealiseerd door Gérard Herzog, opgeslitst in twee delen. Het eerste gedeelte speelt zich af in 1965 en daarin laat de zangeres drie verschillende opera-aria's horen: Adieu, notre petite table. . . uit Manon (1884) van Jules Massenet (1842-1912), gevolgd door Ah, non credea. . . uit La Somnambula (1831) van Vincenzo Bellini (1801-1835). Tot besluit van deze opname uit 1965 zingt Maria Callas nog het zeer bekende O mio babino caro. . . uit Gianni Schicchi (1918), het slotdeel van Il Trittico van Giacomo Puccini (1858-1924).
In het tweede gedeelte worden we zeven jaar terug in de tijd geplaatst, naar 1958, nu exact een halve eeuw geleden, toen Maria Callas haar debuut maakte in Frankrijk, meer specifiek in de Opera van Parijs, waar het publiek veertien minutenslotapplaus voor haar over had. Ze wordt hier begeleid door het orkest van de ORTF (Organisation de Radiodiffusion et Télévision française), waarschijnlijk gedirigeerd door de reeds genoemde George Prêtre. Hierin worden tezamen vijf aria's voorgesteld: allereerst twee uit Norma (1831) van Bellini, dan twee aria's uit Il Trovatore (1853) van Giuseppe Verdi (1813-1901), en tot slot één aria uit Il Barbiere de Siviglia (1815) van Gioacchino Rossini (1792-1868).
____________
Afbeeldingen
1. Gedenkplaat voor Maria Callas op de Parijse begraafplaats Père Lachaise, geplaatst op 15 september 1991 door de Maria Callas International Club.
2. Maria Callas.
3. Componist Vincenzo Bellini.

Ludwig van Beethoven — Fidelio
Datzelfde instituut presenteert op zaterdag 7 juni, tussen 17:00 uur en18:50 uur, de enige opera die Ludwig van Beethoven (1770-1827) heeft gecomponeerd, Fidelio uit 1805 (eerste revisie 1806). Uitvoerenden in deze Mezzo-voorstelling zijn de sopraan Gwyneth Jones als Leonore, en James King, bas, in de rol van Florestan. Het betreft een opname uit het jaar 1970 onder regie van Ernst Wild, gerealiseerd in de Deutsche Oper Berlin. Koor en orkest van dat instituut worden gedirigeerd door Karl Böhm (1894-1981). In de begeleidende tekst wordt de interpretatie van Karl Böhm gekwalificeerd als "van een souvereine noblesse".

Voor de overige personen die een rol in dit muziekdrama vervullen, zij verwijzen naar het programma-onderdeel in kwestie op de website van Mezzo. Deze Intel-film zal door deze zelfde zendgemachtigde worden herhaald op dinsdag 17 juni, 's ochtends vanaf 10:00 uur.
__________
Afbeeldingen
1. Scène uit de verfilming door Intel van de Karl-Böhm/Ernst Wild-versie van Fidelio uit 1970 in de Deutsche Oper Berlin.

* * * * * * * * * * *
Olivier Messiaen — Franciscus van Assisi
Net als Beethoven schreef ook Olivier Messiaen (1908-1992) slechts één opera: Saint François d'Assise. Acht jaar heeft de componist hieraan gewerkt: tussen 1975 en 1983. Zelf schreef hij het libretto, dat voor Messiaen — die een diepgelovige katholiek was — een geloofsbelijdenis is geworden met de in die context zelfde kwalitatieve status als zijn muziek. Saint François wordt beschouwd als een ritueel over de zin van het leven. En hoewel hier sprake is van een opera met handelende personen, is de grootste dramatiek toch voorbehouden aan het orkest.
Gezien het feit dat het dit jaar — om precies te zijn op 10 december — een eeuw geleden is, en tal van organisaties uit dit ronde getallen fetisjisme altijd wel munt meent te kunnen slaan, wordt er veel muziek van deze componist op diverse plaatsen voorgesteld. Zo ook een herhaling van de betreffende opera. De NPS verzorgt in het kader van het radioprogramma Opera live binnen het Holland Festival een rechtstreekse uitzending van de concertante uitvoering , die in het Muziektheater in Amsterdam wordt gegeven. De aanvangstijd wijkt behoorlijk af van andere uitzendingen in dat kader. Het programma duurt van 17:45 uur tot ongeveer 23:00 uur.
Naast de solisten wordt megewerkt door het Residentie Orkest en het Koor van de Nederlandse Opera. De muzikale leiding berust bij Ingo Metzmacher.
Voor de rolverdeling en aanverwante informatie met betrekking tot deze productie, kunt u terecht op de site van de NPS, programma Opera live.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Olivier Messiaen op latere leeftijd.
2. Dirigent Ingo Metzmacher.

* * * * * * * * * * * * * *

Charles Gounod — Roméo et Juliette
Eveneens op zaterdag 7 juni, doch nu om 19:30 uur begint op BBC Radio 3 in de reeks Opera on 3, na een korte inleiding door Donald Macleod, de opera Roméo et Juliette van de Franse componist Charles François Gounod (1818-1893), voltooid in 1867. Het gaat hier om een rechtstreekse uitzending vanuit het Grand Theatre in Leeds. De beide hoofdrollen worden gezongen door Bernarda Bobro, sopraan, en Leonardo Capalbo, tenor. Koor en orkest van Opera North worden geleid door John Fuljames.
Twee jaar voordat de Rus Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) begon aan de eerste versie van zijn ouverture-fantasie Romeo en Julia (1869, revisies in 1870 en 1880) — eigenlijk is het nauwelijks een ouverture en ontbreekt er in alle opzichten de muzikale fantasie — had diens één generatie oudere, Franse tijdgenoot Charles Gounod een opera voltooid met dezelfde titel, en eveneens gebaseerd op diezelfde liefdestragedie uit 1591/94 van William Shakespeare (1564-1616) welke Tsjajkovski heeft geïnspireerd.

____________
Afbeelding: De componist Charles Gounod.

* * * * * * * * * * * * * * *

Gaetano Donizetti — Maria Stuarda
In het Belgische muziekprogramma Scala van de radiozender Klara wordt, althans in het eerste gedeelte vanaf 20:00 uur, de opera Maria Stuarda uit 1835 van de Italiaanse componist Gaetano Donizetti (1797-1848) gepresenteerd. Het libretto stamt an Giuseppe Bardari, die zijn inspiratie heeft gehaald uit Maria Stuart, de befaamde tragedie uit 1800 van Friedrich von Schiller (1759-1805). De handeling speelt in het jaar 1587 in Engeland, waar koningin Elizabeth I zich bereid heeft verklaard de Schotse koningin Maria Stuart in de gevangenis te bezoeken. Elisabeth vreest — overigens terecht — dat haar geliefde, de graaf van Leicester inmiddels naar het andere kamp is overgelopen. Als de beide koninginnen elkaar op het gevangenisterrein ontmoeten, komt het na aanvankelijke ingetogenheid tot een scheldpartij van de zijde van Maria. William Cecil adviseert Elizabeth om het doodvonnis voor Maria Stuart te ondertekenen, en die laat zich daartoe verleiden, aangezien ze op die manier ook de ontrouw van Leceister kan wreken.
Maria Stuart bereidt zich daarop voor op het te voltrekken vonnis. En passent biecht ze nog even een moord op, om vervolgens het schavot te bestijgen in het vertrouwen dat ze haar geliefde Leceister in een betere wereld opnieuw zal tegenkomen.
____________
Afbeelding: De Italiaanse componist Gaetano Donizetti.

Die Zauberflöte van Mozart door de Nationale Reisopera als laatste seizoen-productie in dertien Nederlandse steden

Nog negen voorstellingen in acht steden
Met veertien optredens in dertien steden — waarvan er, sedert de première op 25 mei tijdens een middagvoorstelling te Almere, inmiddels alweer vier voorstellingen zijn gegeven — sluit de Nationale Reisopera het lopende seizoen, 2007/2008, af met één der meest geliefde opera's, die inmiddels ruim twee eeuwen over de gehele wereld wordt gespeeld in alle theaters waar men op de bühne een dergelijke voorstelling kan opvoeren. De acht steden, die nu nog aan de beurt zijn, kunt u, met de betreffende theaters en de aanvangstijden vinden in de Speellijst van het gezelschap. Dat geldt eveneens voor de opsomming van alle medewerkenden: deze staan alle(n) vermeld in het onderdeel Bezetting. [1]

Toverfluit
Mozarts muziektheatrale zwanenzang, gerealiseerd op tekst van Emanuel Schikaneder (1751-1812) [2], werd ruim twee maanden voor zijn overlijden — op 6 december 1791 — eind september voor de eerste keer opgevoerd in het Weense Theater im Freihaus auf der Wieden.
Daarna heeft het maatschappelijk-filosofische werk — dat niet zelden als Vrijmetselaarsopera wordt gekwalificeerd — een zegetocht over de gehele aarde kunnen inzetten, en wellicht maken de jongsten onder ons nog mee dat deze muziek op andere planeten in het melkwegstelsel zullen klinken.
Drie 'gezelschapsdames' van de Koningin van de Nacht — twee sopranen en één alt — redden Prins Tamino — een rol die door een tenorstem moet worden gezongen — voor een stuk ingedierte dat hem bedreigt. Soms is dat een slang, dan weer wordt er een, niet zelden komisch werkende, draak (al dan niet met zeven koppen) ten tonele gevoerd. Nadat ze deze taak hebben volbracht, geven ze de jongeman een afbeelding van Pamina, de dochter van de Koningin van de Nacht. Deze komt hoogstpersoonlijk opdraven om die jonge prins de opdracht te verstrekken deze dochter uit de macht van de Grote Tovenaar Sarastro te bevrijden. Om gevaren van hem af te wenden, wordt hem een toverfluit beschikbaar gesteld, alsmede een gezel in de persoon van de 'vogelmens' Papageno (bariton), die een glockenspiel als muzikale ondersteuning meedraagt.
Drie knapen wijzen de weg, die ze moeten volgen om bij Pamina te geraken. Eenmaal ter plekke vertelt Pagageno aan Pamina (sopraan), die door Papageno op de hoogte wordt gebracht van de naderende Tamino. Doch deze ontmoet haar niet direct, maar wordt eerst naar de wijtempel geleid, waar hij wordt geïnformeerd over enkele feiten: Sarastro is niets anders dan een verkondiger van waarheden. Bovendien is de man (vertolkt door een bas) toleranter dan menig ander leider van welke groepering dan ook, aangezien hij Pamina onmiddellijk vergiffenis schenkt voor het feit dat ze uit zijn rijk wenste te vluchten, als gevolg van onbetamelijkheden door de 'Moor' Monostatos, die zich in het verhaal eveneens moet uiten via een tenorstem.
Samen met Tamino wordt zij door Sarastro begeleid naar de tempel der beproevingen, alwaar de beiden hun bekwaamheden in het weerstaan van diverse verleidingen moeten bewijzen. Tamino laat zien dat hij kan zwijgen waar dat vereist is en Pamina slaagt erin toe te geven aan de door haar moeder geopperde wraakoefeningen. In de tempel waar voor wraak geen plaats is ingeruimd — In diesen heil'gen Hallen kennt man die Rache nicht, zingt de Grootmeester van de Orde hoogstpersoonlijk — schrijden de beide jonge mensen gezamenlijk door vuur èn door water naar de Tempel van Isis, alwaar ze door Sarastro in de kring van ingewijden worden opgenomen.
Het zal niemand dergenen die de vogelmens en superpraatjesmaker Papageno enige minuten heeft meegemaakt, verbazen dat deze voor het tempelexamen eenvoudigweg niet kan slagen. Maar omdat hij geen kwaad wezen is, en in zo'n geval het goede altijd moet zegevieren, krijgt hij toch een wederhelft toegewezen, die de voor hem gemakkelijk te onthouden naam Pagagena.


[1] In het tekstboekje was een klein inlegvel toegevoegd met de volgende mededeling:
"Aan deze productie van Die Zaberflöte werkten verder mee:
Jan Paul Grijpink, bespeler klokkenspel
Jacqueline de Maat, vervaardiging poppen
[2] Emanuel Schikaneder is niet alleen tot nog toe onsterfelijk gebleven door zijn libretto voor deze Mozart-opera; hij was tevens impresario, dramaturg, acteur en zanger, voorts was hij de degene die ervoor heeft gezorg dat het Theater an der Wien werd gerealiseerd. Dit gebouw hebben we in kleur afgebeeld in een artikel dat we op 28 mei over het Groninger Mozart Ensemble op deze zelfde cultuurwebsite hebben gepubliceerd.
____________
Afbeeldingen
1. In de wijtempel van Isis: links Pamina, rechts de Grootmeester-Tovenaar Sarastro. (Foto: Marco Borggreve.)
2. Emanuel Schikaneder.
3. Scènefoto uit de DNR-versie van Mozarts opera Die Zauberflöte als laatste productie van het seizoen 2007/2008. (Foto: Marco Borggreve.)
4. De drie knapen als marionetten met hun spelers en een cameraman. Die laatste neemt op hoe oer altijd toch weer door andere machten aan (de) touwtjes wordt getrokken, ook en vooral als de mens gelooft geheel zelf te kunnen beschikken. (Foto: Marco Borggreve.)