La Traviata van de Nationale Reisopera valt te beluisteren in Opera live van de NPS via Radio 4 op zaterdag 26 april

Opname van de première
Op zaterdag 26 april zendt de NPS in het programma Opera live via Radio 4 vanaf 19:02 uur de opera La Traviata uit in de versie van de Nationale Reisopera, zoals die tot die datum door het land toert, en dan in totaal dertien voorstellingen in twaalf steden zal hebben gegeven. Het Koor van de Nationale Reisopera zal worden bijgestaan door het Orkest van het Oosten, geleid door Mark Shanahan. De sopraan Sally Silver zingt de rol van Violetta Valéry — die in de roman van Alexandre Dumas jr. Marguerite Gautier heet — en krijgt tegenspel van de mannelijke protagonist Giorgio Germont, in de persoon van de tenor Daniel Sutin.
Het gaat hier om de opname, gerealiseerd tijdens de première, die op zaterdag 22 maart in Schouwburg Orpheus te Apeldoorn werd gegeven.
Een uitgebreid artikel over deze opera, met foto's van de onderhaige versie en via links verwijzingen naar alle gegevens die de Nationale Reisopera in petto heeft, is op deze site te vinden op zondag 16 maart.
____________
Afbeelding: Voorzijde van de dubbele Amstel-pocket uit de jaren zestig van de vorige eeuw met daarin de vertaling van Margot Bakker van La dame aux camélias.

Les Misérables van Victor Hugo in een compleet nieuw musical-jasje — vanaf 20 april in Nieuwe Luxor Rotterdam

Brieven over en weer
Soms wil een schrijver nog wel eens flink uithalen als hij meent iets te zeggen te hebben — ik zelf kan daar ook wat van. Over de dikke dossiers in de archieven van sommige uitgeverijen met duizenden brieven die over en weer zjn uitgewisseld hebben we het hier dan niet, maar als je alleen bekijkt hoeveel uitgegeven boeken er bestaan met correspondentie tussen een auteur en diens uitgever, dringt de gedachte zich op dat niet zelden de omvang van die briefwisseling groter is dan het gehele oeuvre van zo'n schrijver. Een geheel ander record realiseerden Victor Hugo (1802-1885) en diens uitgever in 1862.
De populaire schrijver, die meer dan eens op één der Kanaal-eilanden verbleef, bevond zich in dat jaar op Gurnsey, maar wilde van zijn uitgever aan de vaste wal toch graag weten hoe het stond met de verkoop van zijn nieuwe boek.
Daartoe schreef hij: ?
De reactie van de uitgever was al even kort en bondig: !

Hugo's nieuwe roman Les Misérables — in Nederlandse vertaling De Ellendigen — was een groot succes.

Dikke boeken
Dat boek, zoals menig ander werk van Victor Hugo, zat vol met uitweidingen en uitputtende beschrijvingen. Een boekhandelaar in Nederland, die zo'n halve eeuw geleden als uitgever onder meer een wel (al te) zeer ingekorte versie van dat boek had laten drukken en op de oorspronkelijke lengte werd aangesproken, verklaarde die enorme omvang met het ontbreken — ten tijde van onder anderen Victor Hugo, Alexandre Dumas en Eugène Sue — van allerlei alternatieve, reeds in de loop van de twintigste eeuw vanzelfsprekend geworden mogelijkheden tot afleiding van de dagelijkse sores in de vorm van radio, film, televisie, en zo meer. "De mensen hadden alle tijd om zulke dikke boeken te lezen, en ze wilden dat ook." Kranten met feuilletons die zich tot in het oneindige leken voort te slepen, bepaalden in die betreffende periode het literaire gebeuren.
Dergelijke geschiedenissen, die dikwijls eerst in vele afleveringen in een krant of een ander periodiek waren verschenen — en daardoor niet zelden de grote aantrekkingskracht van het blad voor een groot deel bepaalden — en, pas na afronding in de krant, als boek op de markt kwamen, leidden tot bijzondere populariteit van de schrijvers in kwestie, een geliefd zijn dat met diverse tussenpozen ook steeds opnieuw de kop is blijven opsteken, getuige eveneens al die enorme successen in onze dagen van onder meer de musical Les Misérables in diverse landen van Europa, al moet direct daaraan worden toegevoegd dat juist zulke extreme bewerkingen van die dikke romans wel heel beknopt zijn, en in sommige gevallen met het origineel vrijwel niets meer van doen hebben.

Nieuwe musicalversie
Honderdzestien jaar nadat Les Misérables in boekvorm was uitgekomen, begonnen, in 1978, zijn Alain Boublil voor het script en Claude-Michel Schönberg met de muziek in de slag gegaan voor de bewerking van de inhoud van Victor Hugo's roman tot een musical. Twee jaar daarna is het stuk muziektheater in Parijs in première gegaan, en het zou vijf duren voordat Londen aan de beurt was. Men was daar in kringen van de kritiek sowieso wat huiverig voor een musical van Franse bodem. Na de première bleek uit de recensies dat er in die houding nog niet zoveel was veranderd. Men gaf de productie minder dan een maand. Dat bleek een vergissing: Les Misérables staat inmiddels reeds 22 jaar onafgebroken op West End, en zoals dat dan gaat, worden de clichés uit de laden getrokken en utgestort. Zo wordt deze Hugo-musical in Engeland als "de moeder van alle musicals genoemd.
Tweeëntwintig jaar hetzelfde stuk begint aardig te lijken op het toneelstuk The Mouse Trap van Agatha Christie, dat ook een snelle dood werd voorspeld en inmiddels meer dan een halve eeuw wordt gespeeld, avond aan avond. Over succes zeggen zulke gebeurtenissen vanzelfsprekend wel het één en ander, maar over kwaliteit uiteraard niet, al willen al degenen, die het gebeuren een goed hart toedragen, zulks maar al te graag op één noemer brengen.

In Nederland
In 1991 werd Les Misérables voor het eerst in Amsterdam opgevoerd, met Henk Poort als Jean Valjean en Ernst Daniël Smid als inspecteur Javert. We zijn zeventien jaar verder en nu gaat op 20 april in het Nieuwe Luxor Theater te Rotterdam de nieuwe versie van Les Misérables in première. Er wordt gewerkt met nieuwe orkestraties en een vernieuwde groep spelers. In deze uitvoering speelt en zingt René van Kooten de rol van Jean Valjean, en wordt Javert, de ijzeren tegenhanger-rol van deze ooit galeiboef, ingevuld door Wim van den Driessche.
De scriptschrijver is van mening dat het hier niet om een doorsnee musical gaat, en dat dat vooral te danken is aan de kwaliteit, die Victor Hugo heeft geleverd met de inhoud van zijn roman.
Synopsis, data, toeangsprijzen en uitvoerenden zijn te vinden op de website van het Luxor Theater in Rotterdam, waar zondagmiddag om 17:00 uur de eerste voorstelling zal worden gegeven en men tot en met 31 augustus elke dinsdag tot en met zondag deze bijna drie uur durende musical zal kunnen horen en zien, als men zelf in die tijd zwijgt.

____________
Afbeeldingen
1. Victor Hugo, hier tijdens een verblijf op het Kanaal-eiland Jersey, toont ons het wezen van elk schrijverschap: lezen.
2. Nederlandse uitgave uit de jaren zeventig van de twintigste eeuw, van een omvangrijke versie van De Ellendigen, met meer dan 240 gravures uit de oorspronkelijke Franse editie van 1862.
3. Jean Valjean keert terug, na negentien jaar galeien. Illustratie uit 1862, opgenomen in de eerste editie van Les Misérables, alsmede in de Nederlandse vertaling, die is verschenen bij N.V. Internationale Romanuitgaven te Groningen, eind jaren zestig van de vorige eeuw.
4. Inspecteur Javert, de grote, vasthoudende tegenspeler van Jean Valjean. Gravure uit dezelfde editie.
5. Interieur van het Nieuwe Luxor Theater te Rotterdam.
6. Poster van Les Misérables.

Der Rosenkavalier van Richard Strauss via Arte-tv in een presentatie uit 2007 door de Hamburgische Staatsoper

Versie uit november 2007
Op maandag 14 april, 's avonds om 22:45 uur, biedt de Duits-Franse televisiezender Arte een opvoering van de opera Der Rosenkavalier (1909/10) van Richard Strauss (1864-1949) in een versie zoals die op 18 november 2007 door de Hamburgische Staatsoper werd gegeven. Deze uitzending zal tot 02:15 uur in de nacht op dinsdag duren.
Deze uitvoering wordt geleid door de vaste dirigent van de Philharmoniker Hamburg, de van oorsprong Australische Simone Young (geboren 1961), die tevens Generaldirektor is van het inmiddels 380 jaar oude instituut. Vanzelfsprekend wordt daarbij gezongen door solisten van naam en door het Koor van de Staatsoper Hamburg. De vaste balletgroep van deze instelling, die zeker ook van de partij zal zijn, zal bij deze televisie-uitvoering oogstrelend kunnen zijn.

Première in 1911
Op donderdag 26 januari 1911 om 18:00 uur is in het Königliche Opernhaus te Dresden de wereldpremière van start gegaan van Der Rosenkavalier — Komödie für Musik in drei Aufzügen von Hugo von Hofmannsthal; Musik von Richard Strauss. De regie was toen in handen van de later als regisseur en vrouwenveroveraar zo 'legendarisch' geworden Max Reinhardt.

De foto toont een scene uit deze allereerste uitvoering met uiterst links Margarethe Siems als Feldmarschallin Werdenberg. De hierbij als jongeman voorgestelde — en derhalve als een zogenoemde Hosenrolle gepresenteerde vrouwenpartij — Eva von der Osten zingt en speelt de rol van Octavian, genaamd Quinquin, een jonge heer van zeer goeden huize.
De prijzen varieerden van 3 Reichsmark voor een staanplaats tot en met 30 Reichsmark voor een zitplaats in de loges van de eerste rang. Een tekstboekje, dat aan de kassa verkrijgbaar was, kostte één Reichsmark. Het einde van de voorstelling werd aangegeven met "gegen 10 Uhr".
De vouw in deze foto wordt veroorzaakt doordat deze is afgedrukt over twee pagina's in een (Jaar)boek (over bijzonderheden in 1911).
____________
Afbeeldingen
1. Simone Young, dirigent en intendant van de Hamburgische Staatsoper.
2. Foto van de première van Der Rosenkavalier in 1911.

Le Joueur van Sergej Prokofjev zaterdagavond via BBC 3- en WDR-radio, rechtstreeks vanuit The Met in New York

Dostojevski-opera
Zaterdag 12 april wordt, vanaf 19:30 uur tot ongeveer 22:00 uur, zowel via BBC Radio 3 in het programma Opera on 3, alsook via de Duitse radiozender WDR 3 in het culturele programma Bühne een rechtstreekse versie uitgezonden van de opera Le Joueur van Sergej Prokofjev (1891-1953). Het betreft een directe verbinding met de Metropolitan Opera in New York waar De Speler op dat moment als matinee wordt voorgesteld.
De componist heeft een eigen libretto in het Russisch gerealiseerd op basis van de roman Игрок (Igròk) die door Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (1821-1881) werd geschreven en uitgegeven in 1866.
De eerste versie van Prokofjevs opera in vier bedrijven stamt uit de jaren 1915-17, maar een decennium later, in de jaren 1927-28 heeft hij het origineel bewerkt. Een jaar later is op 29 april de eerste uitvoering gegeven te Brussel, maar in het Frans van P. Spaak.

Handeling
De handeling van de roman, en dus in beknopte vorm van de opera, speelt zich inhet jaar 1865 af in de fictieve plaats Roulettenburg. Een generaal is hevig verliefd op een jongedame, Blanche, en daarom hoopt hij op een snel overlijden van zijn grootmoeder. Polina, zijn stiefdochter, speelt valse spelletjes met ene Aleksej, een huisleraar die al zijn zinnen op haar heeft gezet. Als een volstrekte verrassing voor al de overige deelnemers verschijnt de grootmoeder ten tonele; zij neemt Aleksej in haar dienst en slaagt er snel in haar gehele vermogen te verspelen. Polina, die door de markies werd verlaten, geeft haar aandacht nu weer aan Aleksej, en die wint weliswaar in het roulettespel, maar ze laat niet na deze man te honen, die zich daarna uit frustratie volkomen aan de grillen van het roulettespel overgeeft.

Versie Metropolitan Opera
De versie die onder meer zaterdagmiddag in New York wordt opgevoerd en tegelijkertijd door ons Europeanen als avondvoorstelling kan worden beluisterd, wordt in het Russisch gepresenteerd (in de Met voorzien van Engelse boventitels), maar heeft de titel The Gambler. Zo hebben we u de Franse, de Russische, de Duitse, de Nederlandse en de Engelse titel voorgesteld. Ziet u nu hoe leerzaam zulke nieuwerwetse, elektronische publicatiemedia kunnen zijn? Koor en orkest van de Metropolitan Opera zullen worden gedirigeerd door Valery Gergiev. De hoofdrollen zullen worden gezongen door de sopraan Olga Guryakova (Polina) en de tenor Vladimir Galouzine (Aleksej). De resterende optredende stemmen en het productieteam zijn te vinden op de site van de Met, in het bijzonder op die pagina welke betrekking heeft op deze productie.

Der Spieler
Verleden jaar is er een goedkope editie van de nieuwste vertaling in het Duits van Dostojevski's roman Игрок als pocketeditie bij dtv verschenen in de relatief nieuwe reeks AutorenBibliothek. In het tijdsbestek van goed drie weken heeft de auteur dit boek aan zijn vrouw Anna Grigorjevna gedicteerd en dat zal mede te danken zijn aan diens persoonlijke neurotisch, zo niet psychotisch, getinte ervaringen met het roulettespel. Anna Grigorjevna heeft daarover in haar memoires — voor het eerst verschenen in 1923 — geschreven dat het vreselijk was om aan te zien hoe hij van de speeltafel terugkeerde met een hoogrood gezicht en volkomen rooddooraderde ogen, alsof hij dronken was. Vanzelfsprekend was het een roes waarin de man heeft verkeerd, doch niet als gevolg van alcoholconsumptie.

__________
Fjodor Michailowitsch Dostojewskij: Der Spieler — Aus den Aufzeichnungen eines jungen Mannes; Roman. Aus dem Russischen (1995) von Arthur Luther. 224 pag., paperback in de reeks dtv AutorenBibliothek. Deutscher Taschenbuch Verlag, München, 2007; ISBN 978-3-423-19107-4. Prijs € 9,—.
____________
Afbeeldingen
1. Fjodor Michajlovitsj Dostojevski.
2. Voorzijde van de Duitse vertaling uit 1995 in de voordelige paperback-editie in de reeks AutorenBibliotheek van dtv in 2007.
3. De beide protagonisten in The Gambler in de Metropolitan Opera New York, zaterdagavond te beluisteren op de radiozenders BBC 3 en WDR 3.
4. Anna Grigorjevna Dostojevskaja in 1871.