Nabucco door de Nationale Reisopera zaterdagavond op Radio 4 en daarna nog in negen Nederlandse theaters

Toeren door ons land
Jongstleden dinsdag is de nieuwe enscenering door de Nationale Reisopera van het muziekdrama Nabucco van Giuseppe Verdi (1813-1901) in het Muziekkwartier in Enschede in première gegaan en daarbij zijn opnamen gemaakt voor het Radio 4-programma Opera live, dat zaterdagavond vanaf 19:02 uur op genoemde zender kan worden beluisterd. Het Gelders Orkest en het Koor van de Nationale Reisopera worden gedirigeerd door William Lacey. Voor de namen van de solisten verwijzen we hier naar het betreffende gedeelte van de website van DNR.


Binnen vier weken — vanaf de 253 ste verjaardag van Wolfgang Amadeus Mozart (27-01) tot en met 21 februari — doet de Nationale Reisopera twaalf steden aan met dit veelgeprezen stuk muziektheater. Op het moment dat de radio-uitzending werd gerealiseerd, zijn er al twee theaters bespeeld en dezelfde avond speelt het gezelschap in Utrecht. Daardoor resteren er nog negen voorstellingen. Welke dat zijn, kunt u vinden op het daarbij behorende gedeelte van de website van DNR. Tussen de optredens zit meestal één dag en een enkele keer zijn dat er twee. Dat mag ook wel als je bedenkt dat het gezelschap de ene dag in Leeuwarden staat en het de daarop volgende dag een voorstelling in Heerlen moet geven, om daarna weer naar Groningen te moeten reizen.

Achtergronden
De eigenlijke naam van dit muziekdrama is Nabucodonosor, de Italiaanse benaming voor Nebucadnezar. Het stuk telt vier bedrijven en is gebaseerd op een libretto van Temistocle Solera (1815-1878) die daarvoor heeft gebruik gemaakt van het Franse toneelstuk met die Italiaanse naam, geschreven door Auguste Anicet-Bourgeois (1806-1870) en Francis Cornu (1800-1848). De eerste uitvoering werd gegeven in de Scala van Milaan op 9 maart 1842. Een jaar later werd het muziekdrama in Wenen voorgesteld en weer een jaar daarop in Duitsland te Stuttgart.


Het verhaal
We bevinden ons ein het jaar 578 voordat men in ons deel van de wereld met de christelijke jaartelling is begonnen. De plaatsen van handeling zijn Jeruzalem en Babylon. Koning Nabucco heeft Jeruzalem bestormd; de Hebreeuwse priester Zaccaria heeft Fenena, de dochter van Nabucco, echter in zijn macht, en verkeert daardoor in de veronderstelling dat hij de koning wel kan chanteren. Fenena is verliefd op de neef van de koning van Jeruzalem: Ismael, die eens haar zuster Abigail heeft afgewezen. Nabucco slaagt erin de tempel binnen te komen, en Abigail komt door middel van een document aan de weet dat zij niet de rechtmatige trooopvolgster is, maar heeft haar zinnen toch op de kroon gezet.
Nabucco laat zich tot God verklaren, maar wordt daarvoor met overdonderende gekte gestraft, waarop Abigail haar plan ten uitvoer kan brengen en de troon te bestijgen. Zij geeft opdracht de Hebreërs en de afvallige Fenena te executeren. In een helder moment slaagt Nabucco er echter in de executie te verhinderen. Hij gaat ertoe over de God der Hebreërs te erkennen, waardoor Baäl ten val komt.
Er kleeft nog een bijzonder element aan deze opera. Het beroemdste gedeelte daaruit — het koor dat Va pensiero zingt — vindt zijn oorsprong in de 136ste Psalm, en daarmee heeft Verdi de faam verworven zich als strijder voor de eenheid van Italië te hebben opgeworpen. De gehele opera heeft de lang aanhoudende bekendheid eveneens voornamelijk aan dit koornummer te danken.


Het thema Nabucco werd in het eerste decennium van de achttiende eeuw door Keiser respectievelijk Ariosti, alsmede drie decennia na de versie van Verdi — toen door Dibellemont — eveneens op muziek gezet.
___________
Afbeeldingen: Scènefoto's van de enscenering van Nabucco waarmee De Nationale Reisopera tot en met 21 februari door ons land toert. De foto's zijn gemaakt door Marco Borggreve.

Brittens opera Death in Venice op toneel en concertant

In Brussel scenisch
Het is bepaald geen zeldzaamheid dat veel operaliefhebbers alleen de naam van de componist van een muziekdrama kennen en niet wie de librettist is of in welk oorspronkelijk toneelstuk dan wel in welke roman het werk zijn oorsprong vindt. In de begintijd van de opera was dat wel anders en dat gold ook nog wel in de periode dat Mozart en Haydn hun muzikale eindproducten aan de man brachten.
Een uitzondering op die regel vormt onder meer de opera Death in Venice, zeker als die liefhebbers van opera tegelijkertijd gesteld zijn op het fenomeen (bioscoop)film, aangezien onder dezelfde titel al ruim een kwart eeuw een zeer gewaardeerde film van Visconti de ronde doet over onze globe waar deze, zij het minder dan in de beginjaren na de gereedkoming ervan (1972), maar daar staat dan weer tegenover dat de vertoningen via het huiskamerscherm niet alleen zijn toegenomen, maar dat het aantal bereikte geïnteresseerden vele malen groter is.
Zo komt het dat de naam van de Nobelprijswinnaar voor Literatuur, die de oorspronkelijke novelle, Der Tod in Venedig, heeft geschreven, Thomas Mann — ook in het Engelse taalgebied — eerder op iemands lippen zal verschijnen dan die van componist Benjamin Britten (1913-1976) als het bovengenoemde muziekdrama ter sprake komt.

In Amsterdam concertant
Deze Britten-opera uit 1973 doet in twee van de drie Benelux-hoofdsteden de komende dagen opnieuw zijn intrede. Aanstaande zaterdag wordt er een scenische uitvoering van gegeven in de befaamde Munt-schouwburg van Brussel: alles volgens de klassieke regels van het muziekdrama, al is er juist van dit meesterwerk meer dan eens beweerd dat het de gebruikelijke vorm van het fenomeen opera tart.
Drie dagen later, op dinsdag 3 februari wordt van Death in Venice in het Amsterdamse Concertgebouw een concertante uitvoering gegeven. Wie daaraan, naast de internationaal hooggeprezen tenor Ian Bostridge, hun medewerking verlenen, is te zien op het bewuste onderdeel van de website van de muziektempel aan de Van Baerlestraat in onze hoofdstad.
Een uitgebreider artikel dan het onderhavige heb ik gisteren opgenomen op de fin de siècle cultuursite All art is quite useless van Rond1900.nl.
____________
Afbeeldingen
1. Auteur Thomas Mann.
2. Componist Benjamin Britten.

Händels Rinaldo donderdagmiddag op BBC Radio 3

Händel-opera opnieuw in de schijnwerpers
Zegt u nu vooral niet dat we niet tijdig hebben gewaarschuwd dat in het jaar 2009 het aantal uitvoeringen van werken van Händel, Haydn, Mendelssohn — eventueel aangevuld met nog anderen, die op enigerlei wijze 'feestelijk' aan dit jaar kunnen worden gekoppeld — min of meer explosief zou stijgen. Gelukkig hoeft dat niet te betekenen dat muziekverkrachters nu elke week achttien keer het Hallelujah uit The Messiah playback zullen wegfiedelen, al moet ik bekennen dat het me geenszins zou verbazen als het visioen van de dollar- en eurotekens, die voor zulke rimram-ensembles met al dergelijke muziekstukken onverbrekelijk schijnen te zijn verbonden, alsnog de overhand krijgt.

Cecilia Bartoli werkt mee
Op donderdag 29 januari, 's middags om 15:00 uur onze tijd, begint op BBC Radio 3 in het werkdaagse programma Afternoon on 3 een uitvoering van de opera Rinaldo van Georg Friedrich Händel, die in hetzelfde jaar werd geboren als zijn grote tegenhanger Papa Bach (1685), maar die zo'n negen jaar langer op dit ondermaanse is blijven toeven.
Rinaldo is een muziekdrama in drie bedrijven op een tekst van Giacomo Rossi (), die — in navolging van een Engelse tekst van Aaron Hill (1685-1750) — zich heeft gebaseerd op Gerusalemme liberata uit 1581 van Torquato Tasso (1544-1595), een schrijver die zelf onderwerp is geworden van een toneelstuk van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832).


De eerste opvoering heeft plaatsgevonden op 24 februari 1711 in het Londense Haymarket Theatre dat toen de benaming King's Theatre droeg. Op 6 april 1731 werd de tweede versie van datzelfde muziekdrama opnieuw in dat theater in première gebracht. Vier jaar na de eerste Londense première werd deze opera tevens te Hamburg opgevoerd, maar in een Duitse vertaling.

De geschiedenis
Kruisridder Rinado — oospronkelijk gezongen door een alt — wacht op de afloop van de strijd om Jerusalem, om dan te kunnen rouwen met Almirena, de dochter van Godfried van Bouillon. De legerleider van de Saracenen, Argante, ontvoert Almirena; hij doet dat samen met de tovenares Armida. Het leidt echter niet tot het door de ontvoerders gewenste resultaat: aandacht van Rinaldo voor Armida en eenzelfde opstelling van Almirena voor Argante. Aan het slot worden de ongelovigen overwonnen, en dan sluiten ook Argante en Armida zich bij het christelijke geloof aan.
In de versie die op BBC Radio 3 aanstaande donderdag te horen zal zijn, vertolkt countertenor David Daniels de rol van Rinado en Cecilia Bartoli treedt op als Almirena.
Verdere gegevens zijn via de BBC op het moment dat wij dit publiek maken, nog niet bekend.
____________
Afbeeldingen
1. De countertenor David Daniels zingt de rol van Rinaldo in de gelijknamige opera, donderdagmiddag op BBC Radio 3.
2. King's Theatre Haymarket.
3. Mezzosopraan Cecili Bartoli is de tegenspeelster van David Daniels inHändels Rinaldo.

Vlaams Wagner Genootschap organiseert reis in juni 2009 naar Valencia voor een complete Ring des Nibelungen

Twee mogelijke cycli
Het Vlaams Wagner Genootschap heeft besloten de voorgenomen reis, dit jaar in juni 2009, naar Valencia waar tweemaal een complete uitvoering van de muzikale tetralogie Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883) onder leiding van Zubin Mehta [1] zal worden gegeven. Om zoveel mogelijk geïnteresseerden van deze mogelijkheid te laten profiteren — zo laat Jos Hermans van het VWG ons weten — is de mogelijkheid van deelname nu ook opengesteld voor niet-leden van dit genootschap: een aardig geste. Om echter definitieve stappen te kunnen ondernemen met betrekking tot reis en verblijf, wordt aan geïnteresseerden het verzoek gedaan om te laten weten welke van de twee mogelijkheden de voorkeur geniet.
Voor alle nadere gegevens omtrent de instelling — en de mogelijkheden om het gebeuren in het Palau de les Arts Reina Sofia mee te beleven in de enscenering en regie van het Catalaanse Theatercollectief La Furia del Baus onder leiding van Carlus Padrissa — wordt de belangstellenden aangeraden zelf een kijkje te nemen op de daarvoor bestemde site. Dan weet de liefhebber welke keuze zij of hij heeft en welke prijzen voor vliegreis, overnachting en toegangskaarten daarvoor gelden.
__________
[1] Zubin Mehta heeft in zijn boek Die Partitur meines Lebens — Erinnerungen (2006) onder meer geschreven over hoe hij denkt dat je muziek bij de mensen moet brengen. Gezien het gegeven dat hij zo'n enorme productie tweemaal in de zomermaanden in een heel bijzonder theater zal presenteren, is het wellicht voor degenen die daarvoor belangstelling hebben — of ze er ook heen zullen reizen is vers twee — kennis te nemen van de gevoelens en overwegingen die zo'n dirigent bewegen. "Ohne Liebe geht es nicht" is zijn opvatting over het dirigeren. Dit boek, dat bij Droemer — ISBN 978-3-426-27377-7 — is verschenen, kunnen we u dan ook van harte aanbevelen.

Glucks opera Orfeo ed Eurydike rechtstreeksuit New Yorkse Metropolitan — zaterdagavond op enkele radiozenders

Op twee radiozenders tegelijkertijd
Zaterdag 24 januari kunt u op twee zenders in buurlanden luisteren naar de rechtstreekse uitzending vanuit New Yorks Metropolitan Opera, waar in de Matinee een voorstelling wordt gegeven van de azione teatrale per musica in drie bedrijven, met als titel Orfeo ed Eurydike van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787) op een libretto van Ranieri de' Calzabigi (1714-1795).
De premère werd gegeven in het Kärtnerthor-Theater te Wenen, op 5 oktober 1762. Acht jaar later werd het muziekdrama in Londen opgevoerd met toevoegingen door Johann Christian Bach (1735-1782) en Pietro Alessandro Guglielmi (1728-1804). In 1773 was München aan de beurt, en een jaar later, op 2 augustus, werd dit opus in de Parijse Opéra opgevoerd, maar wel in en Franse vertaling door Pierre-Louis Moline (1739-1820). Nog eens vijf jaar later werd er een Duitse versie gepresenteerd in Brünn (Brno).
De versie van de Metropolitan Opera wordt rechtstreeks overgenomen door BBC Radio 3 in het programma Opera on 3, vanaf 19:00 uur. Ook de Belgische radiozender Klara zal deze opera vnauit New York overnemen en uitzenden in het programma Scala.

Aanpassingen
In de eerste versie van Orfeo ed Eurydike werd de rol van Orpheus gezongen door een alt-castraat gezongen; in de voorstelling te Parijs werd dat een tenor. Maar nadat Hector Berlioz (1803-1869) een bewerking voor zangeres Pauline Garcia-Viardot (1821-1910) had gerealiseerd, is de bezetting van die rol door een vrouwelijke alt meestal het geval. Maar alsof dat alles nog niet voldoende Irrungen und Wirrungen, een soort van comedy of errors, is, wordt in de uitgave van de Weense Urfassung van 1963 een mezzosopraan vereist.
De aanpassingen die de componist zelf heeft aangebracht voor de Parijse uitvoering van 1774 hebben hun uitdrukking gevonden in de toenadering die hij heeft gerealiseerd tot de toen populaire heldhaftige opera seria; daarnaast heeft hij er twee balletten aan toegevoegd: de Dans van de Furie en de Reidans van de zalige zielen (Reigen der seligen Geister).

Het verhaal
De zanger Orpheus treurt diep om zijn gestorven geliefde Eurydike. Dan doet de god van de liefde, Eros — een sopraanrol — hem een aanbod: hij mag zijn geliefde uit de onderwereld terughalen onder de voorwaarde dat hij haar niet zal aankijken voordat ze in de aardse wereld an alledag zijn teruggekeerd. Maar als Orpheus eenmaal 'beneden' is aangekomen, begrijpt Eurydike niets van zijn gedrag dat hij ook niet mag uitleggen. Dat leidt ertoe dat zij aan zijn liefde gaat twijfelen. Dus wat doet die onnozelaar? Hij kijkt om en dat heeft tot gevolg dat Eurydike voor de tweede keer sterft. Uit smart daarover wil Orpheus een einde aan zijn leven maken, maar dan wordt hem voor de tweede keer de genade der goden deelachtig: Eurydike wordt in het leven teruggehaald als beloning voor de liefde en trouw die Orpheus (haar) heeft bewezen.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Christoph Willibald von Gluck in 1775. Olie op linnen, formaat 99, 5 x 80,5 cm. Geschilderd door Joseph-Sifrède Duplessis (1725-1802). Het stuk bevindt zich in de pinakotheek van het Kunsthistorisches Museum te Wenen.
2. Altzangeres Pauline Garcia-Viardot, voor wie Berlioz aanpassingen in de opera realiseerde.
3. Orpheus en Eurydike, geschilderd door de Italiaan Federico Cervelli (1625- ca. 1700).

Tristan und Isolde van Wagner uit Genève — op Mezzo-tv

Versie uit 2005
Op zaterdag 24 januari kunt u op de klassiekemuziekzender Mezzo alweer kijken naar een versie van de opera Tristan und Isolde van Richard Wagner. Deze keer betreft de verfilming van een voorstelling uit 2005 in het Grand Théâtre de Genève. Het muziekdrama — dat dat zich zal voltrekken 'in handen' van solisten, het koor van het genoemde theater (koorleider Ching-Lien Wu) en het Orchestre de la Suisse Romande onder leiding van Armin Jordan — begint om 20:30 uur en duurt tot een kwartier na middernacht. Regisseur is Andy Sommer.
De namen van de zangsolisten zijn te vinden in de gedetailleerde gegevens die op de website van Mezzo-televisie te zien zijn.
Nadere informatie en achtergronden over dit muziekdrama zijn te vinden op deze site, in een artikel van zondag 22 juni 2008.
___________
Afbeelding: Scène uit Wagners Tristan und Isolde, zoals opgevoerd in 2005 in het Grand Théâtre van Genève.

Händels muziekdrama Agrippina, verspreid over twee middagen, te beluisteren via BBC Radio 3

Händel-jaar 2009
Nu binnen de wereld der klassieke muziek het Händel-jaar — evenals het Haydn-jaar en het Mendelssohn-jaar — in volle hevigheid is uitgebroken, kunnen we ook in het kader van het fenomeen muziektheater wel zo het één en ander verwachten. En dat daarbij veel van hetzelfde voorbij zal trekken en het nodige aan (overmatig) populaire nummertjes tot ver in den treure zal worden herhaald, mag niemand verbazen. Immers, niet alleen wil men de wens des volks geen geweld aan doen — nadat men er eerst door conditioneringsprocessen voor heeft gezorgd dat die wens werkelijkheid werd, dan wel schijnt te zijn geworden. "Pijnlijk sectarisme", zullen we hier nog maar eens met de waarschuwend geheven vinger uitroepen.

Alternatieven
Op dat punt is echter het geluk enigszins met ons, aangezien er ook in de wereld der klassieke muziek in het algemeen en in die van de Barok in het bijzonder nog altijd enige figuren rondlopen die over voldoende kennis en inzicht, alsmede de benodigde dosis eigen wijsheid (hier: twee woorden!) beschikken om plannen door te zetten, die bijdragen ten faveure van de componist in kwestie en de inkleuring van het muziekleven in het algemeen, en derhalve een verrijking van ons leven betekenen.
In het dagelijkse muziekprogramma Afternoon on 3 van de Britse radiozender BBC Radio 3 zal — verspreid over twee middagen — de opera Agrippina van George Frederic Handel (zo werd zijn naam in het Engels gespeld) worden uitgevoerd door de English Baroque Soloists onder leiding van John Eliot Gardiner, met medewerking van vocale solisten.
De namen van hen zijn te vinden op het betreffende onderdeel van de website van BBC Radio 3.
Donderdag 22 maart, vanaf 15:00 uur kunt u luisteren naar de eerste en de tweede akte, vrijdagmiddag, eveneens na 15:00 uur volgt de derde akte.

Achtergronden
Agrippina is een muziekdrama in drie bedrijven dat Georg Friedrich Händel (1685-1759) op een tekst van Vincenzo Grimani (ca. 1652-1710) heeft gecreëerd. De première werd gegeven op tweede kerstdag (26 december) van het jaar 1709 — dus nog een ronde getallen-herdenking voor ons — te Venetië. De opera werd een enorm succes, maar bleef de enige die tijdens Händels verblijf in Italië werd opgevoerd.
Het verhaal kan kort en krachtig worden verteld: tijdens de afwezigheid van echtgenoot Claudius probeert Agrippina door tal van intriges ervoor te zorgen dat zoonlief Nero de troon kan bestijgen.
Hoe kort die synopsis ook, Händel wist er een behoorlijk lang stuk muziektheater van te maken. Met diens compositorische genie zal hij er — door het opentrekken van alle hem ter beschikking staande registers — wel weer voor zorgen dat ook in 2009 niet al te veel klachten zullen worden geuit.
Het leven van Agrippina — tussen novemer van het jaar 15 tot en met eind maart 59 — wordt, als we het in een grote historisch lijn bezien, gekenmerkt door drie namen van mannen, die in de Romeinse tijd, elk op eigen wijze, en al dan niet ten rechte, voor veel ophef hebben gezorgd. Iulia Agrippina was de zuster van het krankzinnige beest, keizer Caligula (Laarsje), de gade van keizer Claudius en de moeder van Nero.
____________
Afbeeldingen
1. Georg Friedrich Händel; schilderij van Thomas Hudson.
2. Dirigent John Eliot Gardiner.
3. Iulia Agrippina minor; later Iulia Augusta Agrippina. De buste is te zien in Keulen (Römisch-Germanisches Museum).

Ook in januari 2009 sijpelt het Puccini-jaar gestadig door

Opera's en documentaire
Mezzo-televisie heeft op 13 januari diverse Puccini-programma's uitgezonden, onder meer een opera, een Making of en een portret van die componist. Hoewel sommige programmagidsen voor aanstaande zaterdag melden dat die zender dan zelfs vier onderdelen van de programmering aan deze vooraanstaande Italiaan zal wijden, is overigens niet juist. Maar drie verschillende bijdragen vergen in totaal ook al zes uur zendtijd.
In de ochtenduren wordt vanaf 10:00 uur Puccini's opera Turandot uitgezonden, gevolgd door een documentaire The making of..... In de avonduren volgt dan nog de veel minder bekende opera Edgar, waarvan het verhaal zich in het veertiende eeuwse Vlaanderen afspeelt. De verfilming vn dit laatstgenoemde muziekdrama zal op zondag 25 januari, vanaf 17:00 uur in de namiddag, nog eens door Mezzo-televisie worden uitgezonden.
Op de Nederlandse fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl heb ik daarnet een uitgebreid artikel geplaatst over al deze prgramma-onderdelen, welke Mezzo zaterdag 17 januari aan u en al de (eventuele) uwen zal presenteren.

Niet direct actueel
Gezien het feit dat de muziekzenderMezzo geen zender is die de directe actaliteit hoog in het vaandel heeft — en dat is ook zeker niet de voornaamste reden van het bestaan ervan, zal het wel zo zijn dat we in januari van het Händel-jaar, het Haydn-jaar en het Mendelssohn-jaar, nog veelvuldig worden getrakteerd op allerhande van Puccini.
Het zal niet zo lang meer duren en de Mezzo-klok zal veelvuldig Händel, Haydn en Mendelssohn slaan.
____________
Afbeelding: Scène uit verfiming van de opvoering van Turandot in 1998, onder leiding van Zubin Mehta.

Händels opera Rodrigo donderdagmiddag op BBC Radio 3

Aan het begin van het Händel-jaar
In het radioprogramma Afternoon on 3 van de Britse zender BBC Radio 3, dat op donderdag 18 januari zal worden uitgezonden tussen 15:00 uur en 18:00 uur (onze tijd), zal als eerste onderdeel van het programma een complete opera van Georg Friedrich Händel (1685-1759) — ongetwijfeld met een zijdelingse of zelfs rechtstreekse blik naar het (onder meer) Händel-jaar 2009 — worden uitgezonden.
Het werk is een muziekdrama in drie bedrijven op een tekst, die zijn oorsprong vindt in een libretto van Francesco Silvani. Deze man, die tevens bekendheid genoot onder het anagram-pseudoniem Frencasco Valsini, werd omstreeks 1660 in Venetië geboren, waar hij eveneens is overleden, maar over het sterfjaar bestaat onduidelijkheid: het zal ergens tussen 1728 en 1744 zijn geweest. Silvani had dat libretto geschreven voor Marc Antonio Ziani, die het voor Il duello d'a more e di vendetta van 1700 had willen gebruiken.

Rodrigo
De eerste uitvoering van Rodrigo werd in november 1707 in Florence gegeven. De laatste kwart eeuw is dit muziekdrama uit de barok nog weer opgevoerd, zowel in Londen, alsook in Karlsruhe, maar dan in het Duits. Zoals de korte en krachtige titel al doet vermoeden, is er sprake van een Spaanse achtergrond. Het verhaal speelt aan het begin van de achtste eeuw in Spanje. Twee vrouwen — Eliselena, echtgenote van koning Rodrigo van Castilië , alsmede diens minnares Florinda — strijden om de gunst van hun geliefde. Maar Rodrigo blijkt niet bereid terg te keren naar Florinda, en dat leidt ertoe dat haar broers Giulino en Evanco wraak zweren. In de strijddelft Rodrgo weliswaar het onderspit, maar hij blijft in leven door af te zien van de troon.
Alan Curtis leidt het ensemble Il complesso Barocco. Afgezien van de gewone vrouwenrollen worden nog drie mannenpartijen door vrouwenstemmen gezongen. Exacte namen van de zangeressen en de door hen te zingen partijen, zijn te vinden op het betreffende onderdeel van de website van BBC Radio 3.
____________
Afbeeldingen
1. Georg Friedrich Händel, geschilderd door Thomas Hudson (1701-1779).
2. Dirigent Alan Curtis in gepaste kledij, in dito omgeving.

Arte-televisie zendt maandag de opera Jevgeni Onegin uit door het Bolsjoj Theater

Moskous gezelschap speelde in Parijs
Begin september 2008 heeft het gezelschap van het Moskouse Bolsjoj Theater in de Parijse Opéra Garnier een uitvoering gegeven van de lyrische scènes, die als totaal muziekdrama bekend staan onder de naam Jevgeni Onegin van een componist die zichzelf als honderd procent Rus beschouwde: Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893). Filmregisseuse Chloé Perlemuter heeft die voorstelling vastgelegd, en het resultaat, met een lengte van 160 minuten, wordt op maandag 12 januari — vanaf 22:50 uur tot in de nacht op dinsdag de dertiende van deze maand, omstreeks half twee — door de Frans-Duitse cultuurzender Arte gepresenteerd.
Over deze gebeurtenis heb ik op vrijdag 10 januari een artikel met informatie over de opera en zijn personages, en over de uitvoerenden — alsmede voorzien van enkele kanttekeningen — opgenomen op de Nederlandse fin de siècle-site All art is quite useless van Rond1900.nl.

La Rondine van Puccini op vijf zenders tegelijkertijd

Puccini's stiefkindje
De meest onbekende, want het minst vaak opgevoerde muziekdrama van Giacomo Puccini staat dit seizoen op het programma van de New Yorkse Metropolitan Opera, waar het op zaterdag 10 januari als Matinee zal worden gepresenteerd.


Deze uitvoering zal door tal van radiozenders over de gehele wereld worden overgenomen en rechtsreeks worden uitgezonden. Er wordt wel eens beweerd dat de BBC het verst is gevorderd in de technologische ontwikkeling van de geluidsmogelijkheden, maar zo'n oordeel kan de luisteraar zelf ook vellen. Bovendien wordt de lyrische opera eveneens door de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie uitgezonden.
Voor meer details over dit muziekdrama, de uitvoerenden en nog enige technische details verwijs ik u naar een uitgebreid artikel dat ik donderdag 8 januari heb opgenomen in het Nederlandse, elektronische fin de siècle-cultuurtijdschrift All art is quite useless van Rond1900.nl.
__________
Afbeelding: Scène uit Puccini's La Rondine, in de versie van de Metropolitan Opera New York, zoals die te horen en te zien zal zijn via tal van ethergemachtigden in Europa, op zaterdag 10 januari, 's avonds vanaf 19:00 uur. (Foto: Ken Howard.)

Wolf-Ferrari's Schalkse weduwe dinsdag op Mezzo-televisie

Muzikale komedie
Op dinsdag 6 januari presenteert de muziekzender Mezzo-televisie— tussen 17:00 uur en 19:20 uur — de opera La vedova scaltra (De schalkse weduwe), geschreven in 1930 door de Duits-Italiaanse componist Ermanno Wolf-Ferrari (1876-1948).
Het betreft hier een komische opera in drie bedrijven naar een oorspronkelijk stuk van de uitnemende Italiaanse tonelist Carlo Goldoni (1707-1793), op een libretto van Mario Ghisalberti (1902-1980). De eerste opvoering werd gerealiseerd op 15 maart 1931 te Rome. Goed zeven maanden later, op 20 oktober, werd er een versie met een Duitse tekst van Walter Dahms (1887-19) gepresenteerd, en wel gelijktijdig in Berlijn en Keulen.
Het verhaal hoeven we hier niet breed uit te meten: het is zo'n Commedia dell'arte-geschiedenis waarin een weduwvrouw door vier mannen wordt begeerd die allen hun uiterste best doen zo een goed mogelijke indruk bij haar te maken. Aangezien zich dat uit in dure cadeaus en dergelijke meer, neemt de willige weduwe het besluit de heren te testen, en zoals te voorzien is, komt er slechts één uit die aan de verwachtingen voldoet. Prachtig gewoon — wordt het toch nog gezellig.
__________
Afbeelding: Ermanno Wolf-Ferrari, hier omstreeks 1916.

Rameau's Castor en Pollux zondagmiddag op Radio4

Opofferingsgezindheid
Eén van de componisten die zich heeft ontfermd over het verhaal van de tweelingsbroers Castor en Pollux, was Jean-Philippe Rameau (1683-1764). Het is een tragédie lyrique in vijf bedrijven geworden op tekst van Bernard. De première ervan werd gegeven te Parijs, op 24 oktober 1737. In 1754 volgde nog een tweede versie. Het meest interessante aspect van het verhaal is het gegeven uit de geschiedenis dat beiden de bereidheid hadden het eigen geluk ondergeschikt te maken en zich op te offeren voor de ander.
Hadassah de Boer bespreekt dit historische stuk muziektheater met Bo van der Meulen.

Rosenkavalier uit Zürich (2004) maandag op Mezzo-tv

Herhaling
Op maandag 5 januari presenteert de klassieke muziekzender Mezzo-televisie nogmaals de veelbesproken versie uit 2004 door de Zürcher Oper, van Richard Strauss' muziekdrama Der Rosenkavalier — die 98 jaar geleden in de Dresdener Semper-Oper in première is gegaan. Alle bijzonderheden met betrekking tot die gedetailleerd doordachte opvoering in de regie van deDuitse acteur en regisseur Sven-Erik Bechtolf zijn te vinden in een uitgebreid artikel dat ik heden op de fin de siècle website All art is quite useless van Rond1900.nl heb geplaatst.

Eerste zaterdag van 2009 met 's avonds drie klassiekers

Puccini: La Bohème
In het programma Opera on 3 — Live from the Met wordt zaterdag 3 januari door BBC Radio 3 een rechtstreekse uitzending verzorgd van de Matinee in de New Yorkse Metropolitan Opera van het muzikale melodrama La Bohème van Giacomo Puccini. Dit programma begint om 19:00 uur en zal tot ongeveer 22:15 uur duren.
Meer daarover kunt u lezen in het artikel dat ik heden op de fin de siècle-website All art is quite useless van Rond1900.nl heb gepubliceerd.

Verdi: Don Carlos
Twee minuten nadat de voorbereidingen tot de intense tragedie rond protagoniste Mimi in Puccini's La Bohème op BBC Radio 3 hun loop nemen, gaan op de Nederlandse zender Radio 4 de lijnen open naar het Italiaanse Milaan waar in het operahuis La Scala op 10 januari 1884 Verdi's tweede en definitieve versie van het geniale muziekdrama Don Carlos in première is gegaan. Ter viering van het 125-jarig bestaan van dit werk wordt het die avond aldaar opnieuw uitgevoerd met een sterbezetting.
Daarover kunt u eveneens een bijdrage lezen, die ik heden op de bovengenoemde site heb afgedrukt.

Glinka: Roeslan en Ljoedmila
Terwijl de beide bovengenoemde tragedies op de verschillende radiozenders nog hun loop nemen, start om 20:30 uur de muziekzender Mezzo met een verfilmde versie van het muziekdrama Roeslan en Ljoedmila uit 1842 van de Russische componist Michail Glinka (1804-1857).
Hoewel een sprookje niet direct de aangewezen literaire basis vormt voor een uiting van podiumkunst, zijn er toch diverse componisten geïnspireerd geraakt door deze uiting van dichterlijk vermogen. Zo zijn er in de negentiende eeuw enkele musici geweest, die Roeslan en Ljoedmila van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) als uitgangspunt voor een compositie hebben gekozen.
Reeds in 1821 heeft de thans geheel vergeten componist Scholz een ballet op dit thema geschreven, en heeft Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908) zijn Skazka voltooid, hetwelk eveneens is gebaseerd op de proloog van datzelde stuk.
Tussen 1840 en 1842 werkte Michail Glinka (1804-1857) aan zijn vierde opera, die eveneens is gebaseerd op Poesjkins verhaal. Hij had aanvankelijk nog de hoop gekoesterd dat de auteur zelf het libretto zou willen schrijven, maar dat bleek al spoedig een onmogelijkeid doordat Aleksandr Poesjkin in 1837 aan de verwondingen overleed, die hij tijdens een duel had opgelopen. Daarom toog Glinka zelf aan het werk, waarbij hij maar liefst door vijf schrijvers werd ondersteund.

Eerste uitvoering
De première was op 9 december 1842, en werd een enorme mislukking, mede als gevolg van ziekte en onderlinge ruzies tussen de solisten. Na drie uitvoeringen werd dat echter toch anders, en zou het, mede door toedoen van Franz Liszt (1811-1886) ― die toen in Rusland verbleef [1]― zou het werk zelfs een ware zegetocht beschoren zijn in de rest van Europa. De ouverture van deze opera is één der oudste voorbeelden van romantische Russische muziek, die repertoire heeft weten te houden. In tegenstelling tot menig ander werk van Glinka wordt deze ouverture niet gekenmerkt door nationale of nationalistische elementen. Het is een opvallend stuk opgewekte, levendige muziek.

De ouverture
Na een fortissimo-inzet van het gehele orkest volgt het melodieuze eerste thema in violen, alten en fluiten, waarna het geheel opgewekt verder ‘loopt’. Dan klinkt het tweede thema: een aangename melodie in alten, celli en fagot, met begeleiding van de overige strijkers. Na de gebruikelijke uitwerking met herhalingen in diverse groepen van instrumenten volgt de coda. Deze begint met het hoofdthema, eerst in de violen, dan in de lagere stijkers en fagotten. Violen en houtblazers voeren het naar een wilde climax, waarna de ouverture besluit met een feestelijk ritme, dat reeds in de inzet werd voorgesteld.
____________

[1] Zie daartoe mijn artikel De andere Franz Liszt ― Pianopedagoog en orgelcomponist, verschenen op dinsdag 7 augustus 2007 op de website van Mens en melodie.
___________
Afbeeldingen
1. Henri Murger(1822-1861), de schrijver van de oorspronkelijke roman Scènes de la vie de bohème (1849).
2. François Joseph Méry (ca. 1798-1865), librettist van Don Carlos.
3. Michail Glinka, geschilderd door llja Rjèpin (1844-1930).
4. Poesjkin-standbeeld in Sint Petersburg.