Italiaanse opera-avond: driemaal Verdi en een keer Rossini

Stiffelio
In het programma Opera on 3 van BBC Radio 3 begint om 19:00 uur onze tijd de niet als zodanig gecoördineerde Verdi-avond van enkele Europese ether-instellingen. Deze zender trakteert de luisteraar op een niet bepaald met grote regelmaat uitgevoerd muziekdrama van Giuseppe Verdi (1813-1901). Het gaat daarbij om Stiffelio, een opera die kan worden gevolgd in een versie door solisten, koor en orkest van het Metropolitan Opera House in New York. Dirigent is Placido Domingo. De sopraan Sondra Radvanosky en de tenor José Cura zingen de belangrijkste partijen.
Reeds eerder presenteerde dezelfde zendgemachtigde een Stiffelio uit the Royal Opera House Covent Garden in Londen. Naar aanleiding daarvan heb ik toen een artikel gepubliceerd op de website All art is quite useless van Rond1900.nl, over de cultuur van het fin de siècle.

Un ballo in maschera
Op Neerlands klassieke muziekzender Radio 4 begint om 19:02 uur Verdi's Un ballo in maschera door onze Nationale Reisopera. Zie daartoe het separate artikel op deze site.

La Traviata

In het operaprogramma Scala van de Nederlandstalige, Belgische radiozender Klara wordt vanaf 20:00 uur een uitvoering van La Traviata uitgezonden. Dat is één der bekendste muziekdrama's van deze onovertroffen Italiaanse muziekmeester. Het betreft de registratie van een opvoering tijdens het festival Les Chorégies d'Orange in het Théâtre Antique van die Franse plaats. Koren van regionale operahuizen en het Orchestre Philharmonique de Radio France staan onder leiding van Myung-Whun Chung.

Eveneens op de site All art is quite useless kunt u een bijdrage met ruime informatie vinden over La Traviata.

Arte-tv presenteert Jules Massenets muziekdrama Werther

Op dinsdag 26 januari presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie een registratie van de opera Werther van Jules Massenet, gereedgekomen in 1892. Verantwoordelijk voor dat muziekdrama is de Franse componist Jules Massenet (1842-1912).
Het betreft een uitvoering die is gegeven de Opéra National de Paris in de enscenering van Benoît Jacquot. Koor, orkest en solisten van dat wereldvermaarde muziekinstituut staan onder leiding van Michel Plasson (*1933).
Een uitgebreid artikel over Werther is te vinden in een artikel dat ik op 27 maart 2009 op de site All art is quite useless van Rond1900.nl, handelend over de cultuur van het fin de siècle, heb opgenomen.
 __________
Afbeelding: Dirigent Michel Plasson. (Foto: EMI.)

Vanessa van Samuel Barber hedenavond op radio WDR3

Herhaling van de première
In het programma van de Duitse regionale zender WDR3 dat de titel draagt Bühne: Radio live wordt op zaterdag 23 januari, vanaf 19:00 uur, het muziekdrama Vanessa uit 1958 van de Amerikaanse componist Samuel Barber (1910-1981) uitgezonden. Het betreft een uitvoering door koor en orkestvan de Metropolitan Opera New York onder leiding van Dimitri Mitropoulos (1896-1960).
Hoewel men dat in het jaar 2010 niet direct zou verwachten — eerder een versie van een halve eeuw na de première — zal het hier, mede gelet op het jaar van overlijden van de dirigent, om de opname van de eerste uitvoering gaan.

Die première werd op 15 januari 1958 gegeven in het New Yorkse Metropolitan Opera House. Nog in hetzelfde jaar heeft dirigent Mitropoulos dit muziekdrama voorgesteld tijdens de Salzburger Festspiele. Zes jaar daarna is er een tweede versie, maar dan ingekort tot drie bedrijven, eveneens in de Newyorkse 'Met' ten doop gehouden.

Het verhaal
De componist Gian Carlo Menotti (1911-2007) fungeerde als librettist voor de opera in vier bedrijven Vanessa, op basis van een verhaal uit de Seven gothic tales uit 1934 van Isak Dinesen. [1]

Al twintig jaar wacht Vanessa — een partij voor sopraan — op haar landgoed op de terugkeer van haar geliefde. Samen met haar nicht Erika — mezzosopraan — en haar oude moeder — vertolkt door een alt — zijn op zekere avond in afwachting van zijn komst. In plaats van de lang verbeide geliefde verschijnt echter de jonge Anatol — tenor. Ondanks het behoorlijke leeftijdsverschil ontwikkelen Vanessa en Anatol een vergaande vorm van sympathie voor elkaar. Als Vanessa tijdens een bal haar verloving met Anatol bekendmaakt, stort Erika in. Later trouwen Vanessa en Anatol en verlaten zij het huis. Nu wacht Erika net zo op de terugkeer van haar geliefde als haar tante voorheen.
Deze opera, die verwantschap met de Europese late romantiek en het Italiaanse verisme, is onderscheiden met de Pulitzerprijs.
__________
[1] is een pseudoniem van de van oorsprong Deense schrijfster Karen Blixen (1885-1962), die tevens onder de naam Tanja Blixen publiceerde.
____________
Afbeeldingen
1. Samuel Baber, in 1944 gefotografeerd door Carl Van Vechten.
2. De van oorsprong Griekse dirigent Dimitri(s) Mitripoulos.
3. De Deense auteur Karen Blixen, die onder tal van pseudoniemen publiceerde.

Busoni's opera Die Brautwahl vanavond op WDR 3-radio

Jonge jaren

Als aprilgrap hoeven we, terugkijkend, de geboorte van de Italiaan Ferruccio Busoni — op 1 april 1866 te Empoli — niet te kwalificeren, aangezien de man op het breukvlak van twee eeuwen veel heeft betekend voor de ontwikkeling en vooruitgang van een belangrijk deel van onze westerse cultuur: de muziek, in combinatie met andere uitingen van de kunsten. Hij was het kind van twee virtuoze musici — vader een Italiaanse klarinettist, moeder een Duitse pianiste —, die er heil, en wellicht ook brood, in hebben gezien de eventuele muzikale kwaliteiten in hun kind vakbekwaam te laten ontplooien. Dat heeft er mede toe geleid dat die Ferruccio zich als muzikaal wonderkind heeft kunnen profileren.
Volgens een naslagwerk dat onder de naam van lexicograaf Rolf Fath een kwart eeuw geleden het licht zag — en waarin tal van onjuistheden met betrekking tot personen en zaken voorkomen, waarvoor de baas van 't spul weliswaar verantwoordelijk is, maar deze beslist niet persoonlijk op papier heeft gezet —, heeft de jonge Busoni al snel de aandacht van pianist Arthur Rubinstein weten te trekken [1]. Busoni was nog maar vijftien jaar toen hij reeds werd benoemd tot lid van de Filharmonische Academie van Bologna.

Werken in Duitsland
Nadat hij eerst op tal van plaatsen in Europa en in de toenmalige 'nieuwe wereld' enige tijd had doorgebracht, leefde Busoni vanaf zijn twintigste jaar in Leipzig, totdat hij zich in 1894 te Berlijn zou vestigen, waar hij zich vol overtuiging heeft ingezet voor het nieuwe in de kunsten, met name in de muziek en daar een relatief grote groep studenten om zich heen wist te scharen. In 1907 publiceerde hij zijn Entwurf einer neuen Ästhetik der Tonkunst. De inhoud daarvan bracht hem in conflict met zijn drie jaar jongere collega Hans Pfitzner (1869-1949).
Aan de Berlijnse Akademie der Künste leidde Busoni een meesterklasse.

Muziekdrama's
Aan het begin van het tweede decennium van de twintigste eeuw ging Busoni ertoe over 'voor het toneel' te componeren, beginnend met de toneelmuziek voor Turandot van Carlo Gozzi [2], die hij in 1917 heeft omgewerkt tot een volwaardige opera. In datzelfde jaar is Arlecchino gereedgekomen. Busoni's onovertroffen meesterwerk Doktor Faustus werd door zijn leerling Philippe Jarnach (1892-1982) voltooid en in het jaar na het overlijden van de meester, in1924, te Dresden voor het eerst opgevoerd (1925). Zes decennia daarna is er een versie gerealiseerd die veel dichter bij de bedoelingen van Busoni stond dan met de Jarnach-versie het geval was. Het muziekdrama Sigune uit 1899 is nimmer gepubliceerd.

Die Brautwahl

Het muziekdrama Die Brautwahl is een muzikaal-fantastische komedie in drie bedrijven en een epiloog. Het libretto is van Busoni zelf, geschreven op basis van het gelijknamige verhaal uit 1819 van Ernst Theodor Amadeus Hoffmann (1776-1822), uit de bundel Die Serapionsbrüder. 

Op 13 april 1912 werd de eerste uitvoering van deze opera gerealiseerd in de Hamburgische Oper. De componist heeft bewust gekozen voor een vorm die als anti-veristisch kan worden gekwalificeerd: gesloten muziekstukken en dansante vormen.

Het verhaal speelt zich af in Berlijn, omstreeks 1820. Raadsheer Voswinkel ziet in dat er iets moet worden gedaan aan de situatie waarin zijn dochter — Albertine (sopraan) — verkeert: drie vrijers dingen naar haar gunsten, en daarom wil vader Voswinkel het lot laten beslissen. Degene van de drie heren die het juiste kastje met de juiste afbeelding van Albertine kiest, mag haar als bruid hebben. De schilder Edmund (tenor) — die reeds Albertine's geliefde is — wint deze strijd, maar de beide anderen — Thusmann (tenor) en baron Bensch (tenor) — worden met een geschenk schadeloos gesteld.

Uitvoering op Duitse radio
Zondag 17 januari zal de regionale Duitse radiozender WDR 3, in het programma Bühne: Radio — een programma dat elke zondag tussen 20:05 uur en 22:15 uur een aspect van het muziekleven: opera of oratorium — een uitvoering laten horen van Busoni's muziekdrama Die Brautwahl, door de Staatskapelle Berlin en het Chor der Deutschen Staatsoper Berlin; het geheel staat onder leiding van Daniel Barenboim.

__________

[1] Aangezien de pianist Artur Rubinstein (pas) in 1887 werd geboren, kan hij het niet zijn geweest wiens aandacht naar het wonderkind Busoni is uitgegaan, aangezien die de leeftijd der meerderjarigheid had bereikt toen Rubinstein het levenslicht aanschouwde. Bedoeld is dan ook een andere pianist met wel die familienaam, doch met de voornaam Anton. Die Russische pianist en componist werd geboren in 1829 een overleed in 1894.

[2] Carlo Gozzi (1720-1806) is eveneens de 'leverancier' van de geschiedenis die Sergej Prokofjev (1891-1953) als libretto voor zijn opera Liefde voor drie sinaasappelen (1919) heeft gebruikt — en die in januari van dit aar enkele keren door Mezzo-televisie wordt uitgezonden, evenals een documentaire over die opera.

____________

Afbeeldingen

1. De componist Ferruccio Busoni.

2. Voorzijde van het omslag van de Bibliothek Suhrkamp-editie van Busoni's Entwurf einer neuen Ästhetik der Tonkunst.

Carmen en Drie sinaasappelen zaterdagavond op herhaling

Bizets Carmen
Als deze zomer een openluchtvoorstelling van het muziekdrama Carmen uit 1875 van de Franse grootmeester Georges Bizet (1838-1875) zal worden gegeven in de Groningse havenstad Delfzijl, en u daarbij zou willen zijn, kunt u enigszins beslagen ten ijs komen als u voordien de gelegenheid te baat neemt één van de beroemdste, en veelvuldig uitgevoerde, opera's uit de muziekgeschiedenis van Europa eerst eens te beluisteren, voorzover u dat niet al meerder malen heeft gedaan. Die gelegenheid wordt u geboden op zaterdag 16 januari, als op twee Europese klassieke radiozenders gelijktijdig een versie van Carmen zal worden gepresenteerd in de vorm van een live uitvoering, zoals die is gegeven in het New Yorkse Metropolitan Opera House.
Op de Nederlandse zender Radio 4 geschiedt de overdracht in het NPS-programma Opera live, op de Britse zender heeft het programma een nog specifiekere titel: Opera on 3: Live from the Met. Om 19:00 uur begint de uitzending.
In New York is het dan middag en wordt Carmen als matinee gepresenteerd door koor en orkest van de Metropolitan Operaonder leiding van Yannick Nezet Seguin. In de rol van Carmen zingt en speelt Elena Garanca; Michaëla wordt toevertrouwd aan Barbara Frittoli; en als Don José horen we Roberto Alagna.
Een uitgebreid artikel over dit muziekdrama is te vinden op deze site op 21 februari 2008. 


Prokofjevs Liefde voor drie sinaasappelen
Om 20:30 uur komt de klassieke muziekzender met niet alleen geluiden, doch tevens met bijbehorende beelden, met de opera Liefde voor drie sinaasappelen uit 1919 van Sergej Prokofjev (1891-1953). Dat is, binnen vrij korte tijd, de derde opera van deze componist die door Mezzo-tv wordt uitgezonden. Na Oorlog en vrede — naar Tolstoj — en De speler naar Dostojevski, volgt nu Liefde voor drie sinaasappelen uit 1919, naar een tekst van Carlo Gozzi (1720-1806), in het Russisch vertaald door Vsevolod Maierchold (1874-ca. 1940), Leonid Solovjov (1906-1962) en Konstantin Vogak. De eerste uitvoering werd gegeven op 30 december 1921 in een theaterauditorium te Chicago.
Direct na de opera wordt — tussen 22:30 uur en 23:00 uur — ook via Mezzo-tv, documentaire over dit muziekdrama uitgezonden, waarin hopelijk alle noodzakelijke gegevens met betrekking tot het opus op een rijtje worden gezet.
____________
Afbeeldingen
1. De Franse componist Georges Bizet.
2. De Russische theatermaker Vsevolod Meierchold, geschilderd in 1917 door Alexander Golovin (1863-1930).

Ponchielli's opera La Gioconda in Bühne: Radio op WDR 3

Het muziekdrama

Op zondag 10 januari zal in het programma Bühne: Radio van de regionale zender WDR3 — tussen 20:05 uur en 23:05 uur — een uitvoering te beluisteren zijn van het muziekdrama La Gioconda, van de hand van Amilcare Ponchielli (1834-1886), gereedgekomen in 1876. Het Münchner Rundfunkorchester wordt geleid door dirigent Marcello Viotti (1954-2005), die tevens de koren en de solisten in de hand moest houden.

Ponchielli's opera is gebaseerd op een libretto van Tobia Gorrio — anagram van componist en auteur Arrigo Boito (1842-1918) — naar het toneelstuk Angelo, tyran de Padoue uit 1835, van Victor Hugo (1802-1885). Op 8 april 1876 werd de eerste uitvoering van dit muziekdrama gegeven in de Scala van Milaan. Acht jaar later is er een Duitse versie in Wiesbaden voorgesteld. Pas negentig jaar daarna werd deze opera opnieuw in het Duitstalige repertoire opgenomen (Berlijn 1974, Wenen 1986). In Italië is La Gioconda echter nooit van het repertoire verdwenen.

Het verhaal
In het Venetië van de zeventiende eeuw leeft de straatzangeres La Gioconda — vertolkt door een sopraan — met haar blinde moeder La Cieca — partij voor een alt. Ze is verliefd op de Genuese edelman Enzo Grimaldi — tenor —, maar zij wordt op haar beurt begeerd door ene Barnaba, die als verspieder voor de Inquisitie werkzaam is. Maar als Gioconda deze Barnaba afwijst, wil hij La Cieca als heks laten verbranden.
Slechts door toedoen van Laura — mezzosopraan —, de echtgenote van de staatsinquisiteur Badoero — bas — kan zij worden gered. Die Laura is Enzo's voormalige geliefde: samen willen zij per schip vluchten, maar dat plan wordt verraden door voornoemde Barnaba. Het gevolg is dat Badoera zijn vrouw tot suïcide wil dwingen. Gioconda weet dat echter te verijdelen door haar een speciaal middel toe te dienen waardoor ze in een op de dood gelijkende slaap raakt. Gioconda is bereid om met Barnaba verder te gaan als Enzo en Laura in staat worden gesteld te vluchten. Op het moment dat Barnaba van Gioconda de inlossing van haar schuld eist, steekt deze zich voor diens ogen neer. Doch voordat zij definitief de geest geeft, vertelt die rasploert haar nog dat hij haar moeder reeds heeft gedood.
Het bekendste onderdeel van dit muziekdrama is het orkestrale gedeelte Dans van de Uren.
____________
Afbeelding: Componist Amilcare Ponchielli.