Dramatische muziek in de optiek van Friedrich Nietzsche; uit Menschliches, Allzumenschliches

Dramatische Musik
Für den, welcher nicht sieht, was auf der Bühne vorgeht, ist die dramatische Musik ein Unding: so gut der fortlaufende Kommentar zu einem verlorengegangenen Texte ein Unding ist. Sie verlangt ganz eigentlich, daß man auch die Ohren dort habe, wo die Augen stehen; damit ist aber an Euterpe Gewalt geübt: diese arme Muse will, daß man ihre Augen und Ohren dort stehenlasse, wo alle anderen Musen sie auch haben.

Uit: Menschliches, Allzumenschliches II (1879) 
Friedrich Nietzsche, gestorven heden 111 jaar geleden
(15 oktober 1844 - 25 augustus 1900)
__________
Afbeelding: voorplat van Reclam UB-uitgave 9752:
Günter Figal: Nietzsche ─ Eine philosophische Einführung.
Philipp Reclam jun. Verlag, Stuttgart, 1999. Op het voorplat het olieverfschilderij met portret van Nietzsche door Edvard Munch, uit 1906/1907. Het bevindt zich in het Munch Museum in Oslo.

Minder muziekdrama's in de ether gedurende de talrijke zomer-muziekfestivals

Vier, en soms zelfs vijf opera's, verspreid over een zaterdagavond ─ al dan niet met doublures ─ zal men in de hoogzomerse etherprogrammering niet gemakkelijk aantreffen: radio, eventueel aangevuld met tv, aangezien tal van de gebruikelijke, in onze streken gemakkelijk te ontvangen zenders, deze weken veel presenteren wat tijdens muziekfestivals, ook al verspreid over Europa, wordt uitgevoerd.

Standbeeld van Mozart te Wenen.

In Nederland heeft dat deze zaterdag, 20 augustus, te maken met de uitzending, via Radio 4, van het Prinsengrachtconcert dat de plaats inneemt van het gebruikelijke programma Opera live van de NTR. BBC Radio 3 geeft de zaterdagavondruimte ook al weken aan de BBC Proms 2011 tot aan de Last Night of the Proms, in plaats van aan Opera on 3, al dan niet Live from the Met.
Desalniettemin kan men op de genoemde zaterdag in de avonduren nog kiezen uit twee muziekdrama's: één in het operaprogramma van de Belgische, Nederlandstalige radiozender Klara ─ beginnend om 20:00 uur ─, en vijf minuten later als het ARD Radiofestival begint via alle onder die overkoepelende zendgemachtigde vallende regionale radiozenders. Het kan vanzelfsprekend ook dat men het ene doet zonder het andere te laten: luisteren kan men naar het muziekdrama op de ene zender, terwijl men een opname maakt van de andere opera. Dit alles alleen als men van al het aangebodene die avond wenst kennis te nemen.
In het geval van de Belgische zender gaat het om La finta giardiniera uit 1774 van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), gezongen door vocale solisten, ondersteund door het symfonieorkest van het Theater De Munt in de Belgische hoofdstad, onder leiding van Johan Nelson.
De genoemde regiozenders van de ARD presenteren een productie van de Bayreuther Festspiele 2011, waar deze zomer een nieuwe enscenering van Tristan und Isolde uit 1865 van Richard Wagner (1813-1883) wordt voorgesteld. De muzikale leiding is in handen van Peter Schneider.
Naast de in onze bijdrage van 5 augustus genoemde namen en de daarbij behorende rollen, komen we nog de mezzsopraan Michèle Breedt en de tenor Arnold Bezuyen tegen, evenals de bariton Martin Snell en de tenor Clemens Bieber. 

Richard Wagners Lohengrin vanuit Bayreuth, te zien op Arte-tv

Lohengrin, de Zwaanridder.

De Zwaanridder
Allerlei grootheden hebben de laatste anderhalve eeuw uitspraken gedaan over Richard Wagner (1813-1883) en diens muziek, en dat waren niet alleen critici, musici en theatermensen. De Amerikaanse journalist van rand en stand die uitstekend kon absorberen, Mark Twain (1835-1910), bereisde delen van ons continent en liet de andere cultuur dan de zijne goed op zich inwerken. Hij nam kennis van het meesterschap van Wagner en was vervolgens van mening dat Wagners muziek beter was dan ze klonk. Kort en krachtig, en voor sommigen iets om eens goed over na te denken.
Op zondag 14 augustus, tussen 17:15 uur en 21:50 uur, presenteert de Frans-Duitse cultuurzender Arte-tv een uitvoering van het muziekdrama Lohengrin van de meester van Bayreuth. Deze versie, in de regie van Hans Neuenfels, wordt vanuit het Festspielhaus op de groene heuvel te Bayreuth de ether ingestuurd. Het huiskamerbeeldscherm van een grote schare Wagner-liefhebbers zal die late middag en een groot deel van de avond dan ook worden gevuld met beelden van de Zwaanridder en diens avonturen. Het zal zonder twijfel worden ondersteund door geluiden die aan de beelden zijn gekoppeld.

De uitvoerenden
Andris Nelsons dirigeert koor en orkest van de Bayreuther Festspiele. De tenor Klaus Florian Vogt zingt de rol van Lohengrin; Annette Dasch, sopraan, vult het personage van Elsa von Brabant in. Verder komen we de bas Georg Zeppenfeld tegen, evenals de bariton Tómas Tómasson. De mezzosopraan Petra Lang is eveneens van de partij, en dat geldt ook voor de bas Samuel Youn en de tenor Stefan Halbach, en dan mogen we de tenor Willem Van der Heijden niet vergeten; hetzelfde geldt voor Rainer Zaun (bas) en Christian Tscheleblew, eveneens bas.
Deze productie was op zaterdag 13 augustus reeds te horen via de regionale Duitse radiozenders die ressorteren onder ARD/ Das Erste.

Bayreuth 2011: Richard Wagners Tristan und Isolde in Zomeravondconcert op Radio 4

In het Zomeravondconcert van Radio 4 dat op zaterdag 6 augustus vanaf 19:02 uur wordt uitgezonden, is een opname te horen van een uitvoering in het kader van de Bayreuther Festspiele 2011, van het muziekdrama Tristan und Isolde van Richard Wagner (1813-1883), geschreven in de jaren 1856/1859. De première werd gegeven in 1865 in het huis op de groene heuvel, waar bijna anderhalve eeuw daarna de versie werd voorgesteld die in het Zomeravondconcert op de eerste zaterdag van de maand augustus te beluisteren is.

Koor en orkest van de Bayreuther Festspiele worden geleid door de Oostenrijkse dirigent Peter Schneider (geboren 1939), die is onderscheiden met onder meer de Bayerische Verdienstorden.
De belangrijkste vocale solisten zijn:
Robert Dean Smith ─ Tristan
Robert Holl ─ König Marke
Irène Theorin ─ Isolde
Jukka Rasilainen ─ Kurwenal
Ralf Lukas ─ Melot
____________
Afbeelding: De Oostenrijkse dirigent Peter Schneider.

Het belang van Carl Maria von Weber als componist van onder meer muziekdrama's

Ets naar het schilderij van Carl Christian
Vogel von Vogelstein (1788-1868).
De componist is hier afgebeeld omgeven
door scènes uit zijn opera Der Freischütz.

De man geldt nog steeds als de schepper van de Duitse romantisch-dramatische muziek bij uitstek, hetgeen vooral is gebleken in zijn opera's Der Freischütz (1817-1821) [1] en Oberon (1825/1826) [2]. Algemeen wordt die Carl Maria von Weber (1786-1826) beschouwd als één der grootste ─ in ieder geval Duitse ─ componisten. Tevens had hij de naam een uitmuntend dirigent en een voortreffelijke pianist te zijn. Ook als schrijver over muzikale kwesties heeft deze kunstenaar zijn sporen ruimschoots verdiend.

Gedurende de werkdagen van de week, beginnend op maandag 1 augustus, wordt elke avond door Radio 4 in het programma Componist van de week aandacht besteed aan wezen en werk van deze meester; elk van de vijf avonden in die week tussen 19:30 uur en 20:00 uur.
_________
[1] De première van Der Freischütz werd op 18 juni 1822 te Berlijn gegeven.
[2] De eerste uitvoering van Oberon werd gerealiseerd op 12 april 1826 in het Royal Theater Covent Garden te Londen waar de componist in die dagen verbleef en op 5 juni overleed, OP de 21ste van die maand volgde de bijzetting in de groeve van de kapel St. Mary van de katholieke kerk Moorfield.