zaterdag 27 februari 2010

La Wally van Alfredo Catalani tweemaal in NPS-Opera live

Eénentwintig jaar oud was Alfredo Catalani — geboren te Luca in 1854 — toen hij de eenakter La falce, op een tekst van Arrigo Boito (1842-1918), als afstudeerproject aan het Conservatorium van Milaan presenteerde [1]. In 1880 ontstond Elda op het libretto van Carlo d'Ormeville (1840-1924), Angelo Zanardini (1820-1893) en anderen. Pas korte tijd voor het overlijden van deze componist in 1893, als gevolg van tuberculose, lukte het hem om voor Elda onder een andere titel, Loreley, wel ruime aandacht te genereren.
In 1883 voltooide Catalani Dejanice [2], twee jaar daarna Ero e Leandro, en een jaar daarna Edmea, op een libretto van Antonio Ghislanzoni (1824-1893). In het jaar vóór Catalani's verscheiden kwam La Wally op de bühne; dit opus wordt tot op heden nog af en toe opgevoerd.

Tweemaal op Radio 4 in NPS-programma

Op zaterdag 27 februari is La Wally in Nederland te horen op Radio 4 met een live-uitvoering tijdens een ZaterdagMatinee. Tussen 13:02 uur en ongeveer 17:00 uur kunt u luisteren naar het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Giuliano Carella. Eva Maria Westbroek en Irma Dukach — beiden sopraan —; Piero Terranova, bariton; Diogenes Randes, bas; en de tenor Rossi Giordano.
Een herhaling van deze uitvoering staat op de rol van dezelfde zender op dinsdag 2 maart, 's avonds vanaf 20:02 uur in het NPS-programma
Zaterdag jongstleden.

Oorsprong

Het muziekdrama in vier bedrijven op een libretto van Luigi Illica (1857-1919), naar de roman Die Geier-Wally — Eine Geschichte aus den Tyroler Alpen uit 1875 van de Duitse Wilhelmine von Hillern (1936-1916), kind van twee ouders, die zelf op diverse fronten vruchtbaar met de schrijverspen in de weer waren.
De eerste voorstelling werd gegeven aan de Milanese Scala op 20 januari 1892. Een jaar daarna werd een Duitse versie — op tekst van de auteur van het boek — in de Hamburgische Oper op de planken gebracht. 
Veel muziekdrama's uit de tijd van het (pre)verisme werden tijdens het één na laatste decennium van de twintigste eeuw opgegraven en opnieuw in het repertoire van diverse theaters opgenomen. Met La Wally is dat gebeurd in 1985, zowel te Bremen alsook in Ulm.

Het verhaal

Het drama speelt zich af omstreeks 1800 in Tirol. Daar wil de oude Stromminger — een partij die wordt gezongen door een bas — dat zijn dochter Wally — een rol voor sopraan — met ene Gellner — gezongen door een bariton — trouwt. Wally is op haar beurt echter verliefd op Joseph Hagenbach — een personage dat moet worden vertolkt door een tenor —, maar ze laat het hem niet merken.
Tijdens een feest flirt Joseph met Afra — een partij voor mezzosopraan — waardoor hij Wally diep beledigt: zo zeer zelfs dat ze Gellner ertoe overhaalt om Hagenbach te vermoorden. Die overleeft echter zijn verwondingen en bekent haar zijn liefde, waarop Wally opbiecht wat zij heeft aangericht. Beiden komen echter, als gevolg van een plotseling opkomende storm, in een lawine om het leven.

De reeds relatief bekende aria Ebben. Ne andrò lontano uit dit muziekdrama kreeg door de Franse film Diva [3] alsmede door enige andere rolprenten opnieuw wereldwijde roem.
__________
[1] La falce werd in 1987 in Catalani's geboorteplaats opnieuw in het repertoire opgenomen.

[2]
Dejanice werd in 1985 in Lucca weer op het speelplan gezet.

[3]
Diva, een film uit 1981 van Jean-Jacques Beineix (*1946).

____________
Afbeeldingen 1. De componist Alfredo Catalani, overleden te Milaan in 1893.
2. De librettist Luigi Illica, die een groot aantal componisten van teksten voor muziekdrama's heeft voorzien.
3. De schrijfster Wilhelmine von Hillern.

dinsdag 23 februari 2010

Opera Zuid jubileert met Humperdincks Hänsel und Gretel

Twintig jaar Opera Zuid
Nu Opera Zuid twintig jaar bestaat viert men dat heugelijke feit met een uitvoering van de opera Hänsel und Gretel van Engelbert Humperdinck (1854-1921). Dit muziekdrama wordt in elf steden met in total twaalf voorstellingen op de planken gebracht tussen vrijdag 26 februari — première te Maatricht; herhaling als matinee op zondag 28 maart — en zaterdag 27 maart in de schouwburg van Heerlen. De andere negen steden, te beginnen met Groningen op dinsdag 2 maart, kunt u vinden in de Speellijst op de website van Opera Zuid, waar directeur Miranda van Kralingen ook een opgetogen inleiding houdt op zowel het jubileum alsook op deze opera. Het Limburg Symfonie Orkest staat onder leiding van Stefan Veselka. Daar vindt u onder cast ook de namen van alle medewerkenden.

Achtergronden

Op 23 december 1893 is het muziekdrama Hänsel und Gretel van Engelbert Humperdinck (1854-1921) voor het eerst uitgevoerd te Weimar. Richard Strauss had de muzikale leiding. De opera is ontstaan op een libretto van Adelheid Wette (1858-1916), dat het gelijknamige sprookje als basis heeft genomen.
In 1894 waren Wenen en Londen aan de beurt, een jaar daarna kon het operapubliek van New York kennismaken met het werk dat later de meest succesvolle opera van Humperdinck zou blijken: een muziekdrama dat — vooral in de Duitstalige theaters repertoire heeft weten te houden. Al moet daaraan direct worden toegevoegd dat Hänsel und Gretel vooral in de periode rond kerstmis wordt opgevoerd.
Dit sprookje wordt, ten dele, muzikaal uitgebeeld met behulp van een omvangrijk Wagner-ensemble; bij voorbeeld in de Hexenritt, die reminiscenties oproept aan de Walkürenritt in Wagners Götterdämmerung. In de vocale gedeelten heeft Humperdinck enige traditionele volksliederen opgenomen, waarvan het bekendste Ein Männlein steht im Walde is.


Het verhaal
Hans en Grietje hebben de opdracht gekregen enig huishoudelijk werk te verrichten, maar in plaats van te gehoorzamen, dansen ze om de tafel. Daarbij worden Hans — mezzosopraan — en Gretel — sopraan — betrapt door de moeder des huizes. Als die dan ook nog eens per abuis de melkkan kapot slaat, stuurt ze de kinderen het bos in om bessen te zoeken.
Eenmaal in het bos, vergissen de kinderen zich in hun route, en gaan daarom eerst maar eens slapen. Een zandmannetje — sopraan — en enkele engelen brengen hen in slaap. De volgende dag worden de beide kinderen door de bosheks gevangen genomen.
Hoewel er tot op dat moment alleen vrouwenstemmen te horen zijn — de partij van Hans is in Hunperdincks beleving een zogenoemde
Hosenrolle —, laat de componist in het geval van de heks de mogelijkheid open voor een mannenstem: naast de voor de hand liggende alt, mag deze partij ook door een tenor worden gezongen, waarmee de omgekeerde wereld der geslachten binnen deze opera voor enige blijdschap in de vrouwenbeweging zou kunnen hebben gezorgd: de gruwelteef op de bezemsteel ingevuld door een man.
Die heks sluit Hänsel op met de bedoeling hem vet te mesten. Gretel slaagt erin haar broertje te bevrijden. Daarna werpen ze samen de heks in de kachel en bevrijden ze de in dat huis-van-snoepgoed aanwezige andere kinderen, die eveneens waren opgesloten.



Aanpassingen van het verhaal voor de bühne
Dat het libretto van Adelheid Wette afwijkt van het oosrponkelijke sprookje, wordt al direct in de eerste alinea's van het oorspronkelijke verhaal duidelijk, dat overigens — in tegenstelling met de veelal geuite veronderstelling — niet alleen bij de gebroeders Jacob (1785-1863) en Wilhelm (1786-1859) Grimm in hun omvangrijke verzameling sprookjes voorkomt, doch tevens in het eerste  onderdeel Deutsches Märchenbuch (1857) van de bundel Sämtliche Märchen van Ludwig Bechstein (1801-1860). De versie van Grimm begint als volgt:
Vor einem großen Walde wohnte ein armer Holzhacker mit seiner Frau und seinen zwei Kindern; das Bübchen hieß Hänsel und das Mädchen Gretel. Er hatte wenig zu beißen und zu brechen, und einmal, als große Teuerung ins Land kam, konnte er auch das tägliche Brot nicht mehr schaffen. Wie er sich nun Abends im Bette Gedanken machte und sich vor Sorgen herumwälzte, seufzte er und sprach zu seiner Frau:
"Was soll aus uns werden? Wie können wir unsere armen Kinder ernähren, da wir für uns selbst nichts mehr haben?"— "Weißt du was, Mann?"antwortete die Frau, "wir wollen morgen in alle Frühe die Kinder hinaus in denWald führen, wo er am dicksten ist da machen wir ihnen ein Feuer an und geben jedem noch ein Stückchen Brot, dann gehen wir an unsere Arbeit und lassen sie allei. Sie finden den Weg nicht wieder nach Haus, und wir sind sie los."
De versie van het verhaal, zoals die te vinden is in de verzameling van Ludwig Bechstein, kunt u lezen in het artikel over de film Hänsel und Gretel, die zaterdagmiddag op Nederland 3 werd uitgezonden.
____________
Afbeeldingen
1. Poster van Opera Zuid voor Hänsel und Gretel.
2. Opera-Zuid directrice Miranda van Kralingen als moeder en als Knusperhexe in de jubileumvoorstellingen van Hänsel und Gretel.
3. Scène uit het muziekdrama Hänsel und Gretel door Opera Zuid.
4. Karin Strobos en Kim Savelsbergh als Hänsel und Gretel.
5. Dezelfde spelers in dezelfde rollen.
6. De veertien engeltjes.
7. Sprookjesverzamelaar Ludwig Bechstein.

donderdag 18 februari 2010

Ariadne auf Naxos van Strauss op Radio 4 en BBC Radio 3


Opera en commedia gelijktijdig 
Op zaterdag 20 februari zal, vanaf ongeveer 19:00 uur in de vroege avond op Neerlands klassieke muziekzender Radio 4 en de Britse zender BBC Radio 3, de opera Ariadne auf Naxos, van Richard Strauss (1864-1949) worden uitgezonden. In beide gevallen gaat het om de versie zoals die wordt gepresenteerd door de Metropolitan Opera House New York. Koor en orkest van dat instituut zullen worden gedirigeerd door Kirill Petrenko. In de belangrijkste rollen zullen de sopraan Nina Stemme en Kathleen Kim — eveneens sopraan — en de tenor Lance Ryan te horen zijn.

Twee verschillende premières


Ariadne auf Naxos is een muziekdrama in één bedrijf met een voorspel, op tekst van Hugo von Hofmannsthal (1874-1929). De première daarvan werd in de Wiener Oper gegeven op 4 oktober 1916. [1] De toen befaamde dirigent Franz Schalk (1863-1931), met in de hoofdrol Maria Jeritza (1887-1982) — die bij de burgerlijke stand als Mimi Jedlitzka stond geregistreerd,
In 1924 werd deze opera in Londen opgevoerd, tien jaar later in de New Yorkse Juilliard School.
Het verhaal
In het huis van een zeer rijke man in Wenen zal de zeer ernstige Ariadne-handeling — als spel binnen een spel — door een klein operagezelschap worden opgevoerd. Op het laatste moment echter komt de hofmeier des huizes met de mededeling dat die voorstelling tegelijkertijd meet de opvoering van een ander stuk, door een eveneens geëngageerde commedia dell'arte-troep met plaatshebben. De componist van de opera — gezongen door een mezzosopraan — is verliefd geworden op Zerbinetta — de leidster van de komedianten — een rol voor sopraan — en daarom geeft hij zijn verzet tegen dat samen optreden van de zo verschillende troepen op.Dan mengen de vier harlekijnen en Zerbineta zich in de handeling van de opera, die draait om de figuren Ariadne (sopraan) en Bacchus (tenor).


[1] Van Ariadne auf Naxos bestond reeds een versie die in 1912 te Stuttgart in première is gegaan met de componist als dirigent en Max Reinhardt als regisseur. Daarin speelde Maria Jeritza reeds de hoofdrol.
Deze versie, maar dan zonder voorspel, was oorspronkelijk bedoeld als naspel bij 
Der Burger als Edelmann, eveneens van Richard Strauss. Die versie is later echter uit de roulatie verdwenen.
____________
Afbeeldingen
1. Richard Strauss als dirigent. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1978. Archief Heinz Wallisch, tevens ©.
2. De sopraan Maria Jeritza, die in de periode in kwestie een veelgevraagde zangeres was, in Europa en daarbuiten.



donderdag 11 februari 2010

Salvator Rosa, opera van Carlos Gomes op NDR Kultur



Op een libretto van Ghislanzoni
In het Opernkonzert dat op donderdag 11 februari vanaf 20:00 uur via de Duitse regionale radiozender NDR Kultur de ether in wordt gezonden, kunt u luisteren naar een uitvoering van het muziekdrama Salvator Rosa van de Braziliaanse componist António Carlos Gomes (1836-1896).
Hoewel we die naam in het operabedrijf op dit ondermaanse niet dagelijks tegenkomen, is hij geen waarachtige onbekende meer, en dat zal mede te danken zijn aan het feit dat werk van deze muzikant via de spiegelplaatjes meer mensen heeft bereikt dan alleen degenen die in het pluche hebben plaatsgenomen van theaters waar men diens drama-verwerkende notenproducten ter consumptie heeft aangeboden.
De man werd geboren in het Zuid-Amerikaanse Campinas, en ging al vroeg aan de slag met de muziek ter ondersteuning van in-dramatische handelingen op de planken. Nadat zijn beide eerste opera's in Rio de Janeiro hun première hadden beleefd, werd hem een staatstoelage verstrekt om in Italië verder te kunnen studeren. Daar componeerde hij eerst enige komedies op muziek, totdat hij in 1870 wereldwijde waardering met Il Guarany heeft geoogst, en die na de première in La Scala in een groot aantal operatheaters is opgevoerd.


Negen muziekdrama's
In hetzelfde theater werd drie jaar daarna de eerste uitvoering gerealiseerd van Fosca, en nog eens zes jaar later Maria Tudor. In het jaar direct volgend op Fosca, werd Salvator Rosa in het Gernuese Teatro Carlo Felice in première gegeven, op 21 maart 1874 — een nieuwe lente en een nieuw geluid, zullen we maar zeggen. 
Na Maria Tudor zijn er nog twee muziekdrama's van de hand van dezelfde meester verschenen: Lo Schiavo in 1889, en Condor in 1891. In totaal heeft Carlos Gomes negen opera's geschreven. Geen van al die andere werken heeft echter het succes van Il Guarany kunnen evenaren.
Gedurende die actieve periode van zo'n drie decennia — de helft van zijn hele leven — tot en met het verschijnen van Condor, heeft Gomes in diverse stijlen gecomponeerd, eindigend in aansluiting op het Italiaanse verisme.
De uitvoering op NDR Kultur zal worden gerealiseerd door Chor und Orchester des Staatstheaters Braunschweig onder leiding van Georg Menskes, met medewerking van de benodigde solisten.



Naar de roman van Eugène de Mirecourt
De titel Salvator Rosa is ontleend aan de naam van een Italiaans kustenaar, die leefde van 1615 tot 1673. Hij was in eerste instantie weliswaar schilder — en één met grote kwaliteiten, zoals we in zijn zelfportret uit 1840 kunnen zien —, maar tevens graficus, toneelspeler, poëet en muzikant.
De opera is tot stand gekomen op een libretto van Antonio Ghislanzoni (1824-1893), die op basis van de roman Masaniello van Charles Jean-Baptiste Jacquot, genaamd Eugène de Mirecourt (1812-1880). Masaniello — in werkelijkheid een afkorting van Tommaso Aniello (1622-1647) — werd de leidende figuur in de Italiaanse opstand tegen de Habsburgers welke in die periode plaatshad.


 Afbeeldingen

1. De Braziliaanse componist António Carlos Gomes.
2. De Italiaanse schilder Salvator Rosa.
3. De Franse schrijver Eugène de Mirecourt.