Een zeer uitzonderlijke première in het Wagner-stadje Bayreuth; te zien via ARD/Das Erste

Israel Chamber Orchestra.

Unieke situatie
In het middagprogramma van de eerste publieke Duitse televisiezender ARD wordt op zondag 31 juli,ktussen 14:30 uur en 15:00 uur, de bijdrage Exclusiv: Eine besondere Premiere uitgezonden. Het betreft hier een optreden van het Israel Chamber Orchestra in het Mekka voor het gros der wereldwijd verspreide liefhebbers van (de muziek van) Richard Wagner (1813-1883): het Festspielhaus op de groene heuvel van het doorgaans relatief slaperige stadje Bayreuth. Het ensemble in kwestie verzorgt daar niet alleen maar een concert, het zal er ─ geheel in overeenstemming met de traditie van dat Festspielhaus ─ stukken van Wagner spelen.

Ophef
De aankondiging, verleden jaar, dat dit concert door het kamerorkest uit Israël zou worden gegeven, veroorzaakte veel ophef in het land van herkomst, zoals dat altijd het geval is wanneer de naam Wagner valt, en helemaal als die vermelding samen opgaat met een gepland concert. Het is dan ook zeker niet alledaags dat er muziek van Richard Wagner in Israël ten gehore zal worden gebracht. Ruim een kwart eeuw geleden presenteerde Zubin Mehta muziek van Wagner in Tel Aviv, grotendeels begeleid door reacties van intense woede, onbegrip en deels oprecht verdriet.

Twee pijlers
Die bezwaren rusten op twee pijlers van doorslaggevende betekenis: de musicus Wagner die de lievelingscomponist was van Hitler, en de mens Wagner die een fervente antisemiet was.
Het zijn dan ook dikwijls buitenlanders die Wagner komen spelen in Israël, en nog altijd biedt dat aanleiding tot ordeverstoring.
Nu het Israel Chamber Orchestra deze stap wenste te zetten, leidde dat er tevens toe dat een camerateam beschikbaar kwam om die reis en het verblijf in Bayreuth, alsook het concert zelf te registreren.

Muziekdrama Telemaco van Gluck, zaterdagavond op de Duitse regionale radiozenders

Christoph Willibald von Gluck.
Buste door Jean-Antoine Houdon
(1741-1828). Bevindt zich in het
Cleveland Museum of Art.

In het ARD Radiofestival 2011, onderdeel Oper, wordt op zaterdag 30 juli, vanaf 20:00 uur, door de regionale Duitse radiozenders die onder ARD/Das Erste vallen, een uitvoering gerealiseerd van het muziekdrama Telemaco, ossia L'isola di Circe van Christoph Willibald von Gluck (1714-1787). 

Marco Coltellini (1719-1777), die niet alleen librettist, maar tevens het vak van drukker beoefende, schreef de tekst op basis van een drama van Carlo Sigismondo Capece (1652-1728). 

Het muziekdrama werd geschreven ter gelegenheid van het huwelijk van de toekomstige keizer Joseph II met Prinses Maria Josepha van Beieren. De première werd op 30 januari 1765 te Wenen, in het vermaarde Burgtheater gegeven.

Uitvoerenden zijn het Freiburger Barockorchester en het Chor des Theaters Basel, onder leiding van Anu Tall, met medewerking van vocale solisten.

BBC Radio 3 met programma The essay: vijf avonden een kwartier over Passion for opera

In het programma The essay in de week van maandag 25 juli tot en met vrijdag 29 juli, dat gedurende die vijf avonden tussen 23:45 uur en middernacht onze tijd wordt uitgezonden door de Britse cultuurzender BBC Radio 3, is het thema Passion for opera, hetgeen veel uitgebreider is dan het zaterdag jongstleden op deze site aangekondigde programma over passie voor Wagners Ring.
Al die vijf korte bijdragen zullen worden voorgesteld door Tom Sutcliffe (geboren 1956), een man die als journalist en presentator van kunstbijdragen voor de radio.

De bedding van Radio 4 gaat zaterdag 23 juli over de passie voor Richard Wagners Ring

Hafid Bouazza.

Zaterdag 23 juli wordt de dan meest recente aflevering van het radioprogramma De bedding, van Radio 4, tussen 23:00 uur en middernacht, Passie voor Wagners Ring, geheel gewijd aan de liefde tot en met de onbedaarlijke hartstocht voor de Bayreuther Festspiele en met name de tetralogie Der Ring des Nibelungen van Richard Wagner (1813-1883). De titel van de aflevering in kwestie impliceert immers dat het alleen om de Ring zou gaan. De presentatie van het programma is overgelaten aan de Nederlandse schrijver Hafid Bouazza (geboren 1970).
Met grote regelmaat zijn de onderdelen van deze Ring op vooral radiozenders te beluisteren, een enkele keer wordt de gehele Ring binnen een paar dagen uitgezonden, onder meer door Mezzo-televisie. Ook via BBC Radio 3 valt regelmatig een van de vier onderdelen van de tetralogie te beluisteren.

Die verkaufte Braut van Smetana onder Harnoncourt, te beluisteren op NDR Kultur

Bedrich Smetana

Achtergronden
De Duitse regionale radiozender NDR Kultur biedt op zaterdag 23 juli, vanaf 20:15 uur, een nieuwe aflevering in de reeks ARD Radiofestival 2011 ─ Oper, met daarin een gebeurtenis van het festival Styriarte ─ Die steirischen Festspiele (Festival van Stiermarken), waarin het Chamber Orchestra of Europe onder leiding van Nikolaus Harnoncourt met medewerking van het Arnold-Schönberg-Chor Wien en vocale solisten, een uitvoering realiseren van het muziekdrama Die verkaufte Braut uit 1866/1870 van de Tsjechische componist Bedrich Smetana (1824-1884). 
Het libretto stamt van de Tsjechische romancier Karel Sabina (1813-1877). De eerste uitvoering werd gerealiseerd in een tijdelijk theater dat een leemte moest opvullen voordat er in Praag een nieuw, volwaardig theater gereedkwam. Verschillende bronnen noemen verschillende data voor die première, maar alle geleerden zijn het er wel over eens dat dit in 1866 is geweest.

Er was de eerste keer overigens sprake van 'slechts' twee akten met daarin een gesproken dialoog. In 1870 was de complete versie gereed: drie bedrijven met gezongen recitatieven.
Een Duitse versie van Max Kalbeck (1850-1921) werd voor het eerst in 1893 gegeven in het Oostenrijkse Theater an der Wien. Diverse andere Duitse vertalingen zouden in de loop van de twintigste eeuw volgen.

Librettist Karel Sabina.

De handeling
Het verhaal speelt zich af in een dorp in Bohemen omstreeks 1866. Hans (tenor) is verliefd op Marie (sopraan), maar zij is voorbestemd om te worden uitgehuwelijkt aan de  zoon van de rijke boer Micha (bariton), de stotterende, onhandige Wenzel (tenor).
Huwelijksbemiddelaar Kezal (bas) grist Marie de reeds door haar ouders ─ Krushina (bas) en Kathinka (alt) ─ ondertekende huwelijksovereenkomst uit handen en gaat ermee aan de haal. Hij slaagt erin Hans zover te krijgen dat hij afziet van zijn 'aanspraak' op Marie: daar krijgt hij 300 Gulden voor.Marie schrikt zich een ongeluk als ze wordt geïnformeerd over de afspraak die Hans met de huwelijksmakelaar heeft gemaakt. Daarom wil ze naar Wenzel toe gaan, maar dan verschijnt Hans weer op het toneel om zijn afkomst nader te verklaren. Hij is de zoon van boer Micha uit een eerder huwelijk en voldoet daarmee aan het in de huwelijksovereenkomst gestelde, zoals afgesproken met de makelaar.

Rossini's Willem Tell wordt zaterdagavond concertant voorgesteld tijdens BBC Proms

Gioacchino Rossini

Tijdens tweede avond BBC Proms 2011
Om 19:30 uur begint op zaterdag 16 juli op het podium van de onovertroffen Albert Hall in Londen, een uitvoering van het muziekdrama Guillaume Tell uit 1829 van Giacchino Rossini (1792-1868). De uitvoering neemt tot middernacht in beslag; er zijn twee pauzes van twintig minuten. Het geheel is te volgen via de Britse culturele zender BBC Radio 3. Coro e Orchestra dell' Accademia Nazionale di Santa Cecilia Rome onder leiding van Antonio Pappano verzorgen deze tweede avond van de BBC Prom-concerten 2011.
Genoemd muziekdrama telt vier bedrijven; het is gebaseerd op het toneelstuk Wilhelm Tell uit 1804 van Friedrich von Schiller (1759-1805). Drie auteurs hebben gewerkt aan het libretto, al krijgen meestal alleen de twee hieronder eerstgenoemden een vermelding:
Victor-Joseph Etienne, dikwijls genoemd de Jouy, naar zijn geboorteplaats (1764-1846)
Hippolyte-Louis-Florent Bis (1789-1855)
Armand Marrast

Achtergronden
De eerste uitvoering werd gerealiseerd in de Grand Opéra te Parijs, in 1829. Een jaar later werd er een Duitse versie, van Theodor Haupt (1784-1832) gegeven in Frankfurt am Main.
In hetzelfde jaar werd het muziekdrama voorgesteld in Wenen, Londen en Berlijn, en een jaar daarna was New York aan de beurt. Een Italiaanse versie, Guglielmo Tell, werd het operapubliek te Lucca voorgezet.
De laatste opera uit de muzikale koker van het genie Rossini volgt de tekst van Schiller getrouw. Die schrijver heeft de sage uit de dertiende eeuw gedramatiseerd.

Friedrich von Schiller.
Portret uit ca. 1808 (!).
Gerhard von Kügelgen
(1772-1820). Formaat
73 x 61 cm. Te vinden
in het Goethe Museum,
Frankfurt am Main.

De handeling
Aangezien Wilhelm Tell (bariton) geen eerbetoon over heeft voor de hoed van landvoogd Geßler (bas), dwingt deze hem een appel van het hoofd van zijn zoon Jenni (sopraan) te schieten. Nadat Tell dit met succes heeft gedaan, heeft hij met een volgende pijl uit zijn boog de landvoogd gedood. Onderweg, op een boot die hem naar de gevangenis zal brengen, slaagt Tell erin te vluchten. Die twee feiten vormen een mijlpaal in de Zwitserse historie: de stichting van het Zwitserse Eedgenootschap.
Een speciaal onderdeel vormt de liefde tussen Arnold (tenor) en Mathilde von Habsburg (sopraan).

Andere Tell-opera's
Vanaf 1791 hebben diverse componisten deze sage op muziek gezet: André Ernest Modest Grétry (1741-1813) in 1791, Benjamin Weber in 1795, Bernhard Anselm Carr in 1796 en Luigi de Baillou in 1797. Deze ondervonden alle veel belangstelling, vooral die van Grétry, totdat Rossini's Guillaume Tell op het toneel verscheen.

Twee pauzes
Zoals gezegd, wordt de concertante opera-uitvoering twee keer door een pauze onderbroken: de eerste keer tussen 20:35 uur en 20:55 uur, en dan wordt in het pauze-programma BBC Proms Intro een gesprek uitgezonden over het muziekdrama in kwestie: met opera-historicus Benjamin Walton en met Sarah Lenton, die als opera-programmeur is verbonden aan het Royal Opera House te Londen.
Tussen 22:00 uur en 22:20 uur wordt het onderdeel Interval uitgezonden: daarin wordt aandacht besteed aan de Accademia Nazionale di Santa Cecilia. Verder nog een terugblik en een blik vooruit met betrekking tot de BBC Prom-concerten.

Wagners Götterdämmerung in twee afleveringen van Afternoon on 3 van BBC Radio 3

In het muziekprogramma Afternoon on 3 van de Britse zender BBC Radio 3 wordt op donderdag 14 en vrijdag 15 juli, elk van de beide dagen, een deel van de opera Götterdammerung van Richard Wagner (1813-1883) voorgesteld, en wel zodanig dat het binnen het daarvoor beschikbare tijdsbestek ─ beide dagen tussen 15:00 uur en 17:30 uur onze tijd ─ dat gehele vierde gedeelte van Wagners tetralogie Der Ring des Nibelungen compleet wordt gepresenteerd.
De versie die de luisteraars te horen krijgen, is er één van de Opéra van Parijs.
__________
Afbeelding: Alberich en Hagen in Götterdämmerung. Tekening uit 1911 van Arthur Rackham (1867-1939), een Engelse beeldend kunstenaar, die zich voornamelijk bezighield met het illustreren van boeken.

Jules Massenets Cendrillon vanuit Covent Garden, zaterdagavond in BBC's 'Opera on 3'

BBC Radio 3 presenteert op zaterdag 9 juli, in het programma Opera on 3 ─ vanaf 19:45 uur onze tijd, tot ongeveer 23:00 uur ─een live registratie uit het Royal Opera House Covent Garden in Londen, van Cendrillon (1899) van Jules Massenet (1842-1912). De opera in kwestie telt vier bedrijven; het libretto stamt van Henri Cain (1857-1937).
Details over dit muziekdrama zijn te vinden in een artikel dat we op deze site hebben gepubliceerd op 11 februari 2008. Naast de daarin genoemde componisten die eveneens een muziekdrama hebben gecreëerd op basis van het Perrault-sprookje, kunnen we nog die uit 1810 van Niccolò Isouard (1775-1818) noemen, alsmede die uit 1750 van Jan Luis Laruette, die uit 1810 van Daniel Steibelt en ten slotte die uit 1826 van Manuel Garcia.

De Vuurengel van Sergej Prokofjev zaterdagmiddag te beluisteren via Radio 4

Eerdere opname
Op zaterdag 9 juli wordt in het programma van Radio 4 een aflevering van ZaterdagMatinee ─ Uit het archief voorgesteld met daarin De Vuurengel, opus 37 waaraan Sergej Prokofjev (1891/1953) vanaf 1919 met tussenpozen heeft gewerkt, en welk muziekdrama in 1927 zijn definitieve gestalte heeft gekregen.

De Russische schrijver Valeri Brjoessov.
Schilderij uit 1906 door Michail Vroeblj
(1856-1910), die tijdens het werk aan dit
portrtet blind werd. Het is in houtskool
met rood crayon en kalk op het formaat
104 x 70 cm (Tretjakovakaja Galereja).

Het tekstboek, van de componist zelf, is gebaseerd op een verhaal van de Russische schrijver Valeri Brjoessov (1873-1924). Op 14 juni 1928 werd van twee bedrijven een concertante uitvoering gegeven in de Parijse Opéra Garniet, en pas na het overlijden van de componist werd er, opnieuw concertant, op 25 november 1954 een uitvoering gegeven, weliswaar opnieuw in Parijs, maar dan in het théâtre des Champs Elysées. Een jaar daarna, op 29 september, werd er een echte opvoering gerealiseerd in het Teatro La Fenice te Venetië.
Uitvoerenden op Radio 4 zijn het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor onder leiding van Leif Segerstam.

Het verhaal
De handeling speelt zich af in de zestiende eeuw, in en om de stad Keulen. Ridder Rupprecht treft Renata in totale opwinding aan. De oorzaak daarvan ligt in een vergissing: zij meent dat hij graaf Heinrich is, de incarnatie van de engel Madiel, die haar al sedert haar jongste jaren 'bezoekt'.
Rupprecht, die op zijn beurt snel verliefd op Renata is geworden, gaat met haar naar Keulen om Heinrich te zoeken, simpelweg omdat Renata er zeker van is zonder hem niet te kunnen leven. Renata heeft in Keulen een ontmoeting met Heinrich, doch deze wijst haar af. Daarom wil ze dat Rupprecht tegen Heinrich strijdt. Rupprecht delft daarbij weliswaar het onderspit, maar dat zorgt er wel voor dat Renata de zijne wordt. Doch dan beschuldigt ze hem ervan door de duivel te zijn bezeten, en probeert ze hem te doden. Vervolgens gaat ze het klooster in, waar ze voor opperste verwarring zorgt. Daarop wordt ze door de Inquisitie ter dood veroordeeld.
Het leek er al snel op dat de componist zelf niet meer geloofde in een opvoering, aangezien hij de muziek ervan in zijn Derde Symfonie, ontstaan in 1928, heeft verwerkt.

Levenslust en frustratie: componisten die tijdelijk niets meer tot stand brengen

De nieuwste aflevering van het programma Opernkonzert dat een vast onderdeel vormt van het uitzendingen-schema van de Duitse regionale radiozender NDR Kultur, wordt op donderdag 7 november aanstaande ─ tussen 20:00 uur en 22:00 uur ─ gewijd aan de levenslust van componisten enerzijds en de frustraties, met de daarbij behorende gevolgen aan de andere kant: over artistieke problemen waarmee (ook de beste, beroemdste) componisten soms worden geconfronteerd: het niet in staat zijn iets nieuws te scheppen. Schrijvers en journalisten, die dat verschijnsel ook reeds kennen zolang hun werk bestaat, hadden het tot voor kort over een vel blanco papier dat hen aanstaart.
Lebenslust und Lebensfrust ─ Über Schaffenskrisen berühmter Komponisten, luidt de titel van de aflevering.
De oplossing van probleem in kwestie vereist soms veel fingerspitzengefühl, voorzover daar niet meer bij komt kijken; het is nu eenmaal een uiting van impotentie, die een heel scala aan oorzaken kan hebben, maar die in principe kan worden verholpen.
Hoewel het thema wordt uitgezonden in een opera-radioprogramma, zal het voor iedereen duidelijk zijn dat het fenomeen zich niet alleen voordoet bij componisten die opera's schrijven.

Olympie van Gasparo Spontini in 'Bühne: Radio' van Duitse zender WDR3, zondag 3 juli

Gasparo Spontini

Lyrische tragedie
De Duitse regionale radiozender WDR3 (Westdeutscher Rundfunk, gevestig te Keulen) wordt op zondag 3 juli, in het programma Buhne: Radio, tussen 20:05 uur en 23:00 uur het muziekdrama Olimpie, tragédie lyrique van Gasparo Spontini (1774-1851) uitgezonden.
Het zal hierbij gaan om een ietwat oudere opname, te oordelen naar de vocale solisten ─ allereerst het echtpaar Julia Varady (geboren 1941) en Dietrich Fischer-Dieskau (geboren 1925), met naast hen Franco Tagliavini (geboren 1934) ─ die in Olimpie optreden.
Olimpie is gebaseerd op de gelijknamige tragedie uit 1763 van Voltaire (François-Marie Arouet: 1694-1778); het libretto stamt van Michel Dieulafoy en Charles Brifault.
De première werd gegeven op 22 december 1819 in Parijs, een Duitse versie van E.Th.A. Hoffmann (1776-1822) kwam in 1821 op de planken in Berlijn. In 1966 werd Olimpie opnieuw in het speelplan van de Milanese Scala opgenomen.

De Franse filosoof Voltaire

Synopsis
Twee personages uit de Griekse antieke mythologie, Cassandre (gezongen door een tenor) en Antigone (vertolkt door een bas) ─ laatstgenoemde heeft ooit een gifdrank voor Alexander de Grote toebereid ─ zijn rivalen in het dingen naar de gunst van Amenaide (een rol voor sopraan).
Als Cassandre de huwelijksvoltrekking voorbereidt, blijkt dat de weduwe van Alexander de Grote verborgen zit achter het masker van priesters Statire (uitgebeeld door een mezzosopraan); die vervloekt Cassandre omdat ze denkt in die persoon de moordenaar van haar man te herkennen. In Amenaide daarentegen ziet ze haar dochter Olimpie.
In het gevecht om de rechtmatige koningsdochter delft Antigone het onderspit en bekent schuld. Olimpie en Cassandre treden daarop in het huwelijk.