Mozarts muziekdrama Zaide vrijdagochtend op Mezzo-TV

Geen genade van Soliman
Zaide is een opera in twee bedrijven van Wolfgang Amadeus Mozart, die op vrijdag 31 oktober, 's ochtends tussen 10:00 uur en 11:45 uur, in een uitvoering door de Camerata Salzburg onder leiding van Louis Langrée te zien zal zijn op de muziekzender Mezzo-TV.
De tekst voor dit muziekdrama stamt van Johann Andreas Schachtner (1731-1795) — hoftrompettist en vriend van de familie Mozart, maar vooral van Vader Leopold, met wie hij samen muziek maakte —, en deze tekst is gebaseerd op die van Franz Joseph Bastiani (), welke deze heeft geleverd voor de opera Das Serail, als fragment gecomponeerd door de vooral als tenor en later in Passau ook nog bekende Oostenrijker Joseph Frieberth (1724-1799). Vele handen zijn er aan te pas gekomen voordat de eerste uitvoering — drie kwart eeuw na het overlijden van Mozart — kon worden gerealiseerd: in Frankfurt am Main, op 27 januari 1866, exact 110 jaar na de geboorte van de componist. Muziekcriticus tevens componist Carl Gollmick (1796-1866) had er nieuwe dialogen voor geschreven en Anton André (1775-1842) zorgde in 1838/39 voor een overture, alsmede voor de titel.
In Wenen werd dit muziekdrama, alweer in een andere bewerking — door R. Hirschfeld ) — en aangevuld met de toneelmuziek van Thamos. En alsof daarmee niet eens een einde aan de voortdurende veranderingen had moeten komen, werd er lustig doorgegaan met aanpassingen en vernieuwingen. Vijftien jaar na Wenen ging Zaide in Karlsruhe, in een bewerking van A. Rudoph. Een halve eeuw daarna, in 1968, werd dit stuk tijdens de Salzburger Festspiele opgevoerd met een cast vol beroemdheden, en dat was in 1983 in Wenen, zij het met anderen, eveneens het geval.

Het verhaal
Hoewel Zaide de favoriete van Sultan Soliman is, besluit ze om met de slaaf Gomatz te vluchten. Daartoe nemen de beiden een andere slaaf, die tevens bouwmeester van de sultan is, in vertrouwen. Op het moment dat Osmin de sultan drie slavinnen wil verkopen, worden de beide vluchtenden binnengebracht. Het verzoek om genade wordt door de sultan afgewezen.

Rudy van Dantzigs choreografische interpretatie van de Vier letzte Lieder van Richard Strauss

Samensmelting van tekst, muziek en beweging
Op maandag 13 oktober zal 's avonds laat, vanaf 23:50 uur, de NPS in het programma via NPS Dans Nederland 2 de choreografie Vier letzte Lieder, van Rudy van Dantzig, in een verfilming uit 1977, worden uitgezonden.
De keuze van Richard Strauss' Vier letzte Lieder door de choreograaf Rudy van Dantzig zal niet toevallig zijn geweest, nu hij al enige tijd behoorlijk ziek is en tot de ouderen in onze samenleving mag worden gerekend. Ooit zei de in 1933 geboren kunstenaar, die niet alleen danser en choreograaf is, maar tevens auteur van enkele indringende, in verhalende vorm gegoten herinneringen, waarvan het eerste vooral autobiografische boek — Voor een verloren sodaat (1986) — tevens is verfilmd.
"Als ik de 75 haa, heb ik het wel gezien, denk ik," zei hij eens in een interview. Nu hij in augustus 75 jaar oud geworden is, kan een associatie met de naderende dood — hetzij bewust dan wel onbewust — niet buiten de gevoelswereld worden gehouden. Een artistieke uiteenzetting met dat onvermijdelijke, langdurige fenomeen kan louterend, bevrijdend en via creativiteit bijdragen tot een vorm van beheersing.
Strauss Vier letzte Lieder — meer daarover kunt u vinden in een artikel naar aanleiding van een uitvoering tijdens een van BBC's Promconcerten deze zomer, medio juli in de Londense Albert Hall, op onze zustersite Tempel der Toonkunst — bieden elke kunstvorm volop gelegenheid zich te uiten: schilders, beeldhouwers, dichters, en ook choreografen.
De vier liederen, drie van Herman Hesse en één van Joseph von Eichendorff, bieden voldoende stof voor een choreografische interpretatie. Van Dantzig heeft die kans met handen en voeten aangegrepen en laat weer zien hoe zeer tekst, muziek en beweging kunnen samenvloeien tot één geheel.
Het ballet biedt vier duetten, die alle handelen van de liefde tussen mensen, die (ooit) een naderend afscheid ten deel zal vallen. Een derde danser fungeert als verbindend en overkoepelend element als Doodsengel.