woensdag 31 december 2008

Puccini's Tosca woensdagavond op Arte-tv

Historisch
De Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie presenteert op woensdag 31 december — tussen 21:00 uur en 22:50 uur — éénmalig [1] de opera Tosca van Giacomo Puccini. Deze uitzending betreft een registratie op die plekken in Rome waar het verhaal zich afspeelt. Het is een opname uit 1992 — een Duits-Italiaanse coproductie met een lente van 109 minuten — die in menig opzicht als historische gebeurtenis is gewaardeerd. Zangsolisten zijn onder anderen Placido Domingo, Catherine Malfitano en Ruggiero Raimondi. Verder zingt het Koor en speelt het symfonieorkest van de RAI. Dirigent is Zubin Mehta. De enscènering werd gerealiseerd door Giuseppe patroni Grilli, de televisieregie berustte bij Brian Large.

De basis
Tosca
is een opera in drie bedrijven op tekst van Giuseppe Giacosa (1847-1906) en Luigi Illica (1857-1919), die het toneelstuk La Tosca uit 1887, van de Fransman Victorien Sardou (1831-1908), als basis hebben genomen.

De première van Puccini's Tosca werd te Rome gegeven op 14 januari 1900. Het verhaal speelt zich af in het Rome van 1800. Het verhaal, met de tot vocale en instrumentale hoogstandjes aanleiding gevende gebeurtenissen daarin, mag na goed een eeuw — op grond van de enorme populariteit van deze opera, die tot de Tre Capolavori (de drie hoofdwerken) van Puccini wordt gerekend — bekend worden verondersteld.
____________
Afbeeldingen
1. Tenor Placido Domingo.
2. Librettist Giuseppe Giacosa.
3. Librettist Luigi Illica.
__________
[1] — Toevoeging 1 januari 2009
Dat met die eenmaligheid blijkt niet juist te zijn. Weliswaar werd op zowel de Franse alsook op de Duitstalige website van Arte vermeld dat er geen herhalingen van deze uitzending zouden plaatshebben (evenals dat werd vermeld bij tal van andere programma's de afgelopen weken), maar inmiddels blijkt dat Tosca in deze versie zondag 4 januari, 's ochtends tussen 09:45 uur en het middaguur gewoon opnieuw in het programmaschema voor die dag is opgenomen.
Het valt te hopen dat de synchroniciteit tussen het geluid en de bijbehorende beelden dan wel fatsoenlijk zal fuctioneren, al vrees ik het ergste, want woensdagavond was het op dat punt een beproeving.

zaterdag 27 december 2008

Puccini's La fanciulla del West zaterdag op BBC Radio 3

Western met muziek
Op de veelal gebruikelijke tijd voor de uitzending meestal complete opera's — waarvan diverse zelfs rechtstreeks uit Covent Garden of uit de New Yorkse Metropolitan Opera, dan wel vanuit Glyndebourne — presenteert BBC Radio 3 in de reeks Opera on 3 op zaterdag 27 december, vanaf 19:00 uur onze tijd, het muziekdrama La fanciulla del West van Giacomo Puccini (1858-1924) uit.
Deze componist stond de laatste weken op talrijke radio- en televisiezenders, alsmede bij enkele uitgeverijen, in het middelpunt van de belangstelling, omdat het op22 december exact anderhalve eeuw geleden was dat hij het levenslicht voor het eerst heeft aanschouwd.
La fanciulla del West is een opera in drie bedrijven op een libretto van Guelfo Civinini (1873-1954) en van literatuurprofessor Carlo Zangarini (1874-1943) naar het toneelstuk The girl of the golden West (1905) van scenarioschrijver, regisseur en impresario David Belasco (1853-1931).

Achtergronden
De eerste uitvoering van deze Italiaanse opera werd, met onder meer Enrico Caruso, gerealiseerd in New York onder leiding van Arturo Toscanini. pas een jaar daarna werd het drama in het geboorteland van de componist, te Rome gespeeld. Reeds in 1913 werd er in het Deutsche Opernhaus Berlijn een Duitse voorstelling gerealiseerd. Vele internationaal befaamde sopranen hebben de rol van Minnie in dit muziekdrama vertolkt: van Maria Jeritza en Ljoeba Welitsch, via Renata Tebaldi en Magda Olivero tot en met Carole Neblett en Olivia Stapp.
In de Covent Garden-versie die op BBC Radio 3 te horen zal zijn, is die rol weggelegd voor Eva-Maria Westbroek. Zij wordt bijgestaan door onder andere de tenor Jose Cura en de bariton Silvano Carroll. Koor en orkest van het Royal Opera House Covent Garden wordt geleid door Antonio Pappano.

Het verhaal
Minnie, eigenares van een saloon in een goudgraversstad in Californië fungeert als een soort van moeder voor het zootje ongeregeld dat haar gelegenheid frequenteert. Pas als er een nieuweling verschijnt, die zich Dick Johnson noemt, wordt ze op slag verliefd. Maar die man is een bandiet met een andere naam, die zich heeft voorgenomen om de safe van de goudzoekers te kraken, beantwoordt haar liefde, maar als Minnie door de sheriff over diens ware identiteit wordt geïnformeert, jaagt ze hem weg. Als de man 's nachts gewond terugkeert, neemt ze hem echter bij zich op en doet ze liefjes tegen de sheriff, opdat die geen verdenking zal koesteren. Toch wordt Johnson ontdekt, gevankelijk afgevoerd en veroordeeld tot de strop. Als hij reeds onder de galg staat, komt Minnie aangerend, smeekt om zijn leven, waarop de bandiet — naar oud gebruik — wordt vrijgelaten, en de beiden Californië mogen verlaten om een nieuw leven op te bouwen.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Giacomo Puccini.
2. De Amerikaanse auteur David Belasco. (Foto gemaakt tussen 1898 en 1916.)
3. Dirigent Antonio Pappano.
4. Eva-Maria Westbroek hier als Minnie die 'Dick Johnson' van de strop redt in La fanciulla del West. (Foto van de website van Eva-Maria Westbroek.)

Gounods Roméo et Juliette opnieuw in de ZaterdagMatinee op Radio 4

Naar Shakespeare
Op 27 december wordt in de ZaterdagMatinee op Radio 4 — een gezamenlijk project van de NPS, de Avro en de Tros — vanaf 13:02 uur een uitvoering gegeven van de opera Roméo et Juliette van Charles Gounod (1818-1893). Het betreft de herhaling van 8 november dit jaar.
De Radio Kamer Filharmonie en het Groot Omroepkoor zullen worden geleid door Giuliano Carella. Vocale solisten zijn Sébastien Guèze, tenor; Nina Machaidze, sopraan; Cora Burggraaf en Elizabeth Sikora, mezzosopraan; Joel Prieto, tenor; Henk Neven, André Morsch en Martijn Cornet, bariton; en anderen.
De tekst van deze opera in vijf bedrijven is gebaseerd op de tragedie Romeo and Juliet uit 1595 van William Shakespeare (1564-1616), is van de dichter en librettist Jules Barbier (1825-1901) en Michel Carré (1819-1872). De eerste opvoering van Roméo et Juliette werd verzorgd te Parijs op 27 april 1867. Nog in hetzelfde jaar werd er een Duitse versie in première gespeeld te Dresden.
Hoewel we in onze streken hoogst zelden worden geconfronteerd met deze opera, heeft dit stuk muziektheater in Frankrijk en Italië al die tijd repertoire gehouden.
____________
Afbeeldingen
1. Librettist, toneelschrijver en dichter Jules Barbier.
2. Componist Charles Gounod.


maandag 22 december 2008

Op speurtocht naar de eerste operadiva: Maria Malibran

Op maandag 22 december presenteert de Duits-Franse cultuurzender Arte-televisie — tussen 22:50 uur en 23:50 uur — éénmalig de dit jaar gereedgekomen film van Michael Sturminger over de speurtocht die de Italiaanse mezzosopraan Cecilia Bartoli heeft ondernomen om op die manier meer te weten te komen over de eerste operadiva, Maria Malibran (1808-1836).

Sterke persoonlijkheid
Maria Felicia García Sitches was haar eigenlijke naam; ze was de dochter van een veelzijdige musicus, die in eerste instantie triomfen vierde als tenor en daarvoor door Rossini hogelijk werd gewaardeerd vooral voor zijn rol in diens muziekdrama Il Barbiere di Siviglia. Als componist en zangpedagoog heeft hij eveneens zijn sporen nagelaten. Niet in de laatste plaats bij zijn dochter, die hem als een dictator 'onderging' maar zich, als gevolg van haar eigen vasthoudendheid, zo hard verzette als ze maar kon.
Zoals dat niet zelden het geval is, kwam Maria's doorbraak op de operabühne geheel onverwachts. Als zeventienjarige betrad ze voor het eerst het operapodium in het koor van het Londense King's Theatre. Doordat de prima donna plotseling geïndisponeerd raakte, stelde papa voor dat Maria die partij zou overnemen. Het publiek was onmiddellijk zeer van haar gecharmeerd en mede daadoor kon Maria Malibran de rol van Rosina in De Barbier van Sevilla tot aan het einde van het seizoen blijven zingen.
Manuel García die tevens een handige zakenman was, besloot zijn gezelschap — dat voornamelijk uit familieleden bestond — aan het New Yorkse operapubliek voor te stellen, en daarmee werd er voor het eerst in die stad een Italiaanse opera uitgevoerd. Gedurende een aaneengesloten periode van negen maanden heeft Maria Malibran in die stad hoofdrollen in acht opera's. Twee daarvan waren door haar vader gecomponeerd. Hoewel Maria een mezzo was, waren dat meestal waren dat sopraanpartijen.

Speurtocht
De Duitse filmer Michael Sturminger heeft de Italiaanse mezzosopraan Cecilia Bartoli begeleid in haar ontdekkingsreis naar leven en werk van haar voorgangster Maria Malibran. Gedreven door een wens, die mede is ontstaan op het gevoel bij de hedendaagse wereldster, dat er een sterke zielsverwantschap tussen het wezen en het beroep van de twee eeuwen eerder geboren ster, die een absolute prima donna werd: de eerste in de operageschiedenis.
Om dat gevoel bij de toeschouwers en luisteraars te laten overkomen, zingt Cecilia Bartoli in deze documentaire diverse aria's en liederen, die een directe verbinding met Maria Malibran hebben. De wereldster van vandaag vertelt over die zielsverwantschap in de film, alsmede over haar eigen fascinatie voor de persoon Maria Malibran.
Een hommage van Cecilia Bartoli ter gelegenheid van het feit dat Mara Malibran twee eeuwen geleden werd geboren, is als compact disc met de korte doch krachtige titel Maria uitgekomen.
De film duurt drieënvijftig minuten en zal — in tegenstelling tot het gros van dergelijke producties — (vooralsnog) door Arte niet worden herhaald.
____________
Afbeeldingen
1. Maria Malibran.
2. Cecilia Bartoli tijdens een optreden in 2008 in de Parijse Salle Pleyel.


zondag 21 december 2008

Belcanto-concert met de rijzende ster Juan Diego Flórez

Operagala Baden-Baden
Op zondag 21 december zal de Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie, tussen 19:00 uur en 19:45 uur, de film Bel Canto Spectacular van Georg Wübbolt presenteren, die is samengesteld uit beelden die eind november dit jaar zijn opgenomen tijdens een galaconcert in Baden-Baden, met de nieuwe ster aan het operafirmament van vandaag de dag: de Spaanse tenor Juan Diego Flórez. Hij wordt begeleid door de Staatsphilharmonie Rheinland-Pfalz onder leiding van Christopher Franklin.
Ondanks de vele engagementen die Juan Diego Flórez reeds had, heeft hij toch tijd gevonden voor twee optredens met het bovengenoemd orkest.
Naast Baden-Baden is het concert eveneens in Wenen gegeven.

Uitzendingen
De rolprent die in principe is gemaakt voor de regionale Südwest Rundfunk — één van de pijlers in de sfeer van het 'Dritte Programm' van ARD/Das Erste —, zal worden uitgezonden in HD-kwaliteit op het formaat 16:9. Arte zal deze film de komende week nog een keer uitzenden: op vrijdag 26 december (tweede kerstdag) 's ochtends vanaf 08:00 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Tenor Jan Diego Flórez. (Foto: © SWR/Marek Lieberberg Konzertgentur Gmb & Co. KG.)


zaterdag 20 december 2008

Massenets Thaïs rechtstreeks vanuit de Metropolitan Opera in New York — gelijktijdig op BBC Radio 3 en WDR 3

Rechtstreekse uitzending
Op zaterdag 20 december kunt u — indien u de opera Thaïs van Jules Massenet (1842-1912) zou willen beluisteren — kiezen uit twee radiozenders, die de techniek hebben geïnstalleerd om rechtstreeks verbindingen met, in dit geval, The Metropolitan Opera van New York te realiseren: BBC Radio 3 waar dit muziekdrama op het programma staat in de reeks Opera on 3 — Live from the Met; en op het continent naar WDR 3 dat dezelfde matinee — want in New York is het dan nog vroeg in de middag — eveneens rechtstreeks vanaf 18:00 uur zal uitzenden. Koor en orkest van The Metroploitan Opera House zullen worden gedirigeerd door Jesus Lopez-Cobos; solisten op de bühne zijn onder meer de sopraan Renee Fleming,Thomas Hampson en Michael Schade.

Het verhaal

Thaïs, opera in drie bedrijven uit 1894 op een libretto van Louis Gallet (1835-1898), dat is gebaseerd op de geijknamige novelle uit van de Franse schrijver Anatole France (1844-1924) , die in 1921 werd onderscheiden met de Nobelprijs voor Literatuur, voor zijn gehele oeuvre. De eerste uitvoering van dit muziekdrama werd gegeven in de Parijse Opéra op 16 maart 1894.
Een monnik genaamd Athanaël heeft het plan opgevat de courtisane Thaïs te bekeren, omdat zij voor hem het zondige element van de stad Alexandrië vertegenwoordigt. Thaïs gaat door de knieën en ziet ook af van verdere contacten met de jonge filosoof Nicias. Na omzwervingen door de woestijn, eenmaal terug in het klooster, bekent Athanaël haar zijn liefde, maar dat dringt niet meer tot de inmiddels stervende Thaïs door; zij ziet in een visioen alleen nog het eeuwige leven.

Volgens de wervende tekst op de achterzijde van een Nederlandse vertaling, zonder dat daarin de naam van de vertaler wordt genoemd — en indertijd, echter eveneens zonder een jaartal, uitgegeven door de Internationale Bioscoop-Roman-Maatschappij te Amsterdam — kan de essentiële inhoud van het kunstwerk Thaïs . . . "met één karakteristieken zin er aan ontleend" uitstekend worden weergegeven: "De eerste materie voor de heiligheid is het samen-liefhebben, de toomloosheid, al de oreinheden van het vleesch en an den geest."
Heel dikwijls wordt de inmiddels zeer populaire Méditation voor vioolosolo als separaat concertstuk, vooral via de ether, uitgevoerd.

Afbeeldingen
1. De componist Jules Massenet door Jules-Clement Chaplain (1839-1909).
2. Voorzijde van een Nederlandse versie van de roman Thaïs.


vrijdag 12 december 2008

Tsjajkovski's Schoppenvrouw rechtstreeks vanuit New York

Metropolitan-Matinee
Op zaterdag 13 december wordt de opera Schoppenvrouw van Pjotr Iljitsj Tsjajkovksi (1840-1893) uitgevoerd tijdens de Matinee van de Metropolitan Opera te New York. In Europa is het dan al avond, maar twee Europese radiozenders, die min of meer vaste afnemers van deze manifestaties zijn, schakelen over en nemen de uitvoering rechstreeks over. Om 18:30 uur begint de uitzending van het programma Opera on 3: Live from the Met op BBC Radio 3, goed een half uur later, vanaf 19:02 uur, is de Nederlandse zender Radio 4 eveneens van de partij met het NPS-programma Opera live.
De uitvoerenden zijn onder anderen de zangers Ben Heppner, Mark Delavan, Felicity Palmer en Maria Guleghina. Koor en Orkest van de Metropolitan Opera zullen worden geleid door Sejij Ozawa.

Ontstaan
Het verhaal van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) dat de titel Пиковая Дама draagt, is in 1833 voor het eerst verschenen. De jongere broer van de componist, Modest Tsjajkovski (1850-1916), heeft Poesjkins verhaal als uitgangspunt genomen voor een opera in drie bedrijven, maar heeft daarbij tevens gebruik gemaakt van verzen van drie andere schrijvers: onder hen Gavrila Derzjavin (1743-1816), de belangrijkste Russische dichter in de periode vóór Poesjkin.
Op 19 december 1890 werd de eerste uitvoering van Pique Dame in Sint Petersburg gegeven.
Vanaf 1900 werd de opera tevens in Duitsland gespeeld; de eerste vertaling werd nog aangevuld met enkele nieuwere. De meest recente, die van de dichter Rainer Kirsch (geb. 1938), wordt gebruikt in de aangepaste versie door de Russische componist Alfred Schnittke (1934-1998).

Pique Dame
De handeling speelt aan het einde van de achttiende eeuw in Sint Petersburg. De onbemiddelde officier Herman — van beroep ingenieur — kijkt nauwlettend toe tijdens de kansspelen waarmee de adellijke officieren hun tijd zoet brengen. Wanneer vorst Jeletski zijn bruid aan de aanwezigen voorstelt, herkent Herman in haar de door hem intens aanbeden Liza. Deze wordt begeleid door een oude gravin, die de aanwezigen vertelt dat ze in haar jeugd, toen ze in Parijs nog een onverslaanbare schoonheid was, het geheim van drie 'onverslaanbare' kaarten heeft ontdekt.
Liza wil Herman helpen en zorgt ervoor dat hij in de vertrekken van de gravin binnenkomt. Doch voordat Herman de gravin het geheim van de kaarten kan ontfutselen, sterft ze van schrik.
Maar in de daarop volgende nacht verschijnt de geest van d gravin, die hem alsnog het geheim van de kaarten influistert, maar ze heeft voor deze onthulling wel een voorwaarde: Herman moet Liza gelukkig maken. Doch als die merkt dat Herman alleen maar meer oog en oor heeft voor het spel, springt ze uit vertwijfeling in de rivier. Herman wint in de club het ene hoge bedrag na het andere, maar net als hij zijn derde kaart wil uitspelen, ziet hij opnieuw het gezicht van de gravin. Hij verliest daarop alles en maakt een einde aan zijn leven.
__________

Zaterdag 13 december, 18:30 uur, BBC Radio 3 (Opera on 3 — Live from the Met)
Zaterdag 13 december, 19:02 uur, Radio 4 (Opera live)
____________
Afbeeldingen
1. Pjotr Iljitsj Tsjakovski. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1984. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)
2. Aleksandr Poesjkin.
3. Modest Iljitsj Tsjajkovski.