Tsjajkovski's Schoppenvrouw rechtstreeks vanuit New York

Metropolitan-Matinee
Op zaterdag 13 december wordt de opera Schoppenvrouw van Pjotr Iljitsj Tsjajkovksi (1840-1893) uitgevoerd tijdens de Matinee van de Metropolitan Opera te New York. In Europa is het dan al avond, maar twee Europese radiozenders, die min of meer vaste afnemers van deze manifestaties zijn, schakelen over en nemen de uitvoering rechstreeks over. Om 18:30 uur begint de uitzending van het programma Opera on 3: Live from the Met op BBC Radio 3, goed een half uur later, vanaf 19:02 uur, is de Nederlandse zender Radio 4 eveneens van de partij met het NPS-programma Opera live.
De uitvoerenden zijn onder anderen de zangers Ben Heppner, Mark Delavan, Felicity Palmer en Maria Guleghina. Koor en Orkest van de Metropolitan Opera zullen worden geleid door Sejij Ozawa.

Ontstaan
Het verhaal van Aleksandr Poesjkin (1799-1837) dat de titel Пиковая Дама draagt, is in 1833 voor het eerst verschenen. De jongere broer van de componist, Modest Tsjajkovski (1850-1916), heeft Poesjkins verhaal als uitgangspunt genomen voor een opera in drie bedrijven, maar heeft daarbij tevens gebruik gemaakt van verzen van drie andere schrijvers: onder hen Gavrila Derzjavin (1743-1816), de belangrijkste Russische dichter in de periode vóór Poesjkin.
Op 19 december 1890 werd de eerste uitvoering van Pique Dame in Sint Petersburg gegeven.
Vanaf 1900 werd de opera tevens in Duitsland gespeeld; de eerste vertaling werd nog aangevuld met enkele nieuwere. De meest recente, die van de dichter Rainer Kirsch (geb. 1938), wordt gebruikt in de aangepaste versie door de Russische componist Alfred Schnittke (1934-1998).

Pique Dame
De handeling speelt aan het einde van de achttiende eeuw in Sint Petersburg. De onbemiddelde officier Herman — van beroep ingenieur — kijkt nauwlettend toe tijdens de kansspelen waarmee de adellijke officieren hun tijd zoet brengen. Wanneer vorst Jeletski zijn bruid aan de aanwezigen voorstelt, herkent Herman in haar de door hem intens aanbeden Liza. Deze wordt begeleid door een oude gravin, die de aanwezigen vertelt dat ze in haar jeugd, toen ze in Parijs nog een onverslaanbare schoonheid was, het geheim van drie 'onverslaanbare' kaarten heeft ontdekt.
Liza wil Herman helpen en zorgt ervoor dat hij in de vertrekken van de gravin binnenkomt. Doch voordat Herman de gravin het geheim van de kaarten kan ontfutselen, sterft ze van schrik.
Maar in de daarop volgende nacht verschijnt de geest van d gravin, die hem alsnog het geheim van de kaarten influistert, maar ze heeft voor deze onthulling wel een voorwaarde: Herman moet Liza gelukkig maken. Doch als die merkt dat Herman alleen maar meer oog en oor heeft voor het spel, springt ze uit vertwijfeling in de rivier. Herman wint in de club het ene hoge bedrag na het andere, maar net als hij zijn derde kaart wil uitspelen, ziet hij opnieuw het gezicht van de gravin. Hij verliest daarop alles en maakt een einde aan zijn leven.
__________

Zaterdag 13 december, 18:30 uur, BBC Radio 3 (Opera on 3 — Live from the Met)
Zaterdag 13 december, 19:02 uur, Radio 4 (Opera live)
____________
Afbeeldingen
1. Pjotr Iljitsj Tsjakovski. Tekening van Jarko Aikens, Groningen 1984. (Archief Heinz Wallisch, tevens ©.)
2. Aleksandr Poesjkin.
3. Modest Iljitsj Tsjajkovski.