Op zaterdag 13 juni zal BBC Radio 3 — tussen 19:00 uur en 21:15 uur onze tijd — in een nieuwe aflevering van het programma Opera on 3, een uitvoering presenteren van het
muziekdrama in één bedrijf Elektra, opus 58, gecomponeerd in de jaren 1907/1908 door Richard Strauss (1864-1949). Het gelijknamige toneelstuk uit 1903 dat aan deze opera ten grondslag ligt, stamt uit de koker van de uitermate productieve en zeer veelzijdige Oostenrijkse schrijver Hugo von Hofmannsthal (1874-1929) die tevens medeoprichter was van de Salzburger Festspiele. Susan Bullock zingt de titelrol; voor de overige vocale uitvoerenden zij verwezen naar de betreffende website van BBC Radio 3. Koor en orkest van The Royal Opera House Covent Garden staan onder leiding van Mark Elder. De inleidende presentatie zal worden verzorgd door Andrew McGregor.Achtergronden
Hofmannsthal heeft zich gebaseerd op de oudste van de Griekse tragedies met die titel, geschreven in de jaren 411/410 vóór onze jaartelling door Sofokles, die de voor die tijd uitzonderlijke ouderdom van ongeveer negentigjaar heeft bereikt: hij leefde van ca. 495 tot 406 vóór onze jaartelling.
Richard Strauss was overigens niet de eerste die het Elektra-thema tot een opera heeft verwerkt. Reeds in 1782 had de Fransman Jean-Baptiste Lemoyne (1751-1796) de opera Electre voorgesteld en vijf jaar daarna kwam zijn collega Johann Christian Friedrich Haeffner (1759-1833) — die vanaf 1780 in Zweden werkzaam was in diverse muzikale functies — met een muziekdrama met eveneens die titel, en aan het begin van de twintigste eeuw kwam Vittorio Gnecchi (1876-1954) met de opera Cassandra in 1905. [1]
De eerste uitvoering van de opera van Richard Strauss werd gerealiseerd op 25 januari 1909 in de Dresdener Semper Oper onder leiding van Ernst von Schuch (1846-1914), met een voor die tijd spectaculaire bezetting waarin onder anderen Ernestine Schumann-Heink (1861-1936)
op de rol stond voor de partij van Klytaimnestra. Nog in hetzelfde jaar kon het Weense operapubliek deze muzikale tragedie zien in de Hofoper van de hoofdstad der Donaumonarchie. En eveneens in 1909 kon het Milanese Scala-publiek daarvan kennisnemen. Het jaar daarop werd er in New York een Franstalige versie gerealiseerd en, ook nog in 1910, leidde Thomas Beecham (1879-1961) in Londen een Engelse versie.Het verhaal
Toen Agamemnon — die als legerleider van de Grieken had gefungeerd — na tien jaar weer thuis kwam, werd hij door zijn echtgenote Klytaimnestra en dier geliefde Aigisthos vermoord.
Daarop zweert Agamemnons dochter Elektra wraak, terwijl ze hoopt dat de terugkeer van haar broer Orestes zal worden gerealiseerd, vooral met het oog op de uitvoering van de wraak zoals zij die zich voorstelt. Elektra's zuster Krysothemis weigert zich met de wraakactie van haar broer en zus in te laten; zij heeft veel meer belang bij een rustig leven als geliefde en moeder.
Tijdens een hoog oplopende ruzie tussen Elektra en haar moeder Klytaimnestra bereikt hen het bericht dat Orestes dood is. Dat lijkt een triomf voor de tot moordenares geworden moeder. Maar op het moment dat Elektra dan maar zelf de daad van dodelijke wraak wil voltrekken, verschijnt Orestes alsnog ten tonele, en wordt hij door Elektra aangezet hun gemeenschappelijke moeder te doden.
Daarna moet ook de minnaar van mama, Aigisthos, eraan geloven. Elektra heeft haar doel bereikt, en daarom begint ze — als gevolg van een libidineuze bevrediging — een extatische vreugdedans, de dood tot gevolg hebbende. Eros en Thanatos, zoals Strauss' tijd- en 'buurt'-genoot Sigmund Freud (1856-1939) dat noemde.Doorzichtig als een
Zo menig dirigent gaat voorbij aan de wens van de componist het in dit geval — evenals dat van Salome en Der Rosenkavalier — groot bezette orkest een doorzichtigheid te verlenen als van een kamerorkest. Gezien de fijnzinnigheid die Mark Elder meer dan eens aan de dag heeft gelegd, onder meer in het Concertgebouw te Amsterdam, mag men er in principe wel van uitgaan dat deze de wens van de componist die — gelet op het karakter van Richard Strauss — niets minder dan een eis was en dat vanzelsprekend is gebleven. Mark Elder is onderscheiden voor deze productie en dat geldt eveneens voor de sopraan Susan Bullock.
__________
[1] Het bestaan van deze opera, die in 1905 te Bologna onder leiding
van Arturo Toscanani (1867-1957)) in première is gegeven, heeft ertoe geleid dat er kort na de première van Strauss' Elektra werd geopperd dat deze het muziekdrama van Gnecchi moest hebben gekend. Om over regelrecht plagiaat maar te zwijgen,al zijn de overeenkomsten op diverse punten wel frappant.____________
Afbeeldingen
1. Sopraan Susan Bullock in de rol van Elektra in de gelijknamige opera van Richard Strauss in de versie door The Royal Opera House te Londen.
2. De Griekse tragedieschrijver Sofokles.
3. De eertijds befaamde contra-alt Ernestine Schumann-Heink.
4. Sigmund Freud.
5. Ernst von Schuch dirigeert Richard Strauss; in dit geval gaat het om Der Rosenkavalier in 1912.
Schilderij van de impressionist Robert Sterl (1867-1932).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten