Radio 4 en BBC Radio 3 presenteren zaterdagavond Bizets Carmen rechtstreeks vanuit New York

Opera's van Georges Bizet
Twee van de zes opera's van Georges Bizet kunnen de allermeeste liefhebbers van het fenomeen muziektheater Carmen nog wel ophoesten: vanzelfsprekend, en als gevolg van de enorme wereldwijde populariteit, ook nog wel De Parelvissers. Maar is er iemand — behalve de beroepsmatige onderzoeker of partiturenvorser in bibliotheek of dergelijk instituut hetwelk zich met het ordenen van materialen bezighoudt — die snel met Ivan de verschrikkelijke komt aanzetten, of met La jolie fille de Perth? Zullen we dan maar helemaal niet verwachten dat de titels Don Procopio en/of Djamileh snel ter tafel zullen komen? In ieder geval heeft dezelfde Carmen het uiteindelijk tot uitzonderlijke wereldfaam gebracht en wel zodanig dat men weliswaar niet verschilt van mening over een plaats in de absolute top, maar dat sommigen menen te moeten stellen dat er sprake is van plaats nummer 1 op de wereldranglijst van populaire opera's.

Extraverte sensualiteit
Nog onlangs zond BBC 2-television een nieuwe versie uit, rechtstreeks dan wel snel na opvoering in het operahuis van Covent Garden. Uit alles bleek dat de zinderende sensualiteit als rode draad fungeerde en de twee hoofdrolspelers er bij die gelegenheid danig gebruik van hebben gemaakt. Niet alleen Carmen, die als zodanig was afgeschilderd, maar eveneens Don José die in een zeer strakke broek over het toneel kroop en wentelde en daarmee zijn beschikbaarheid nog eens onderstreepte. Met andere woorden: de beide toneelprotagonisten hebben op overtuigende wijze aannemelijk gemaakt dat ze een bovengemiddeld scala aan uitingen van tomeloze geilheid hebben weten over te brengen.
Doch laten wij elkander, over en weer of via via, vooral geen mietje noemen: dat na honderddertig jaar de eventueel aanwezige sfeer der huidig als zodanig gekwalificeerde kasteelromans wellicht ietwat meer aanwezig was dan voor een erotisch doorgewinterde operapubliek anno nu aanvaardbaar is, hoeft toch geen betoog? Dat de twee librettisten, Henri Meilhac (1831-1897) en Ludovic Halévy (1834-1908), ten behoeve van een operaversie van het verhaal, de oorspronkelijke Carmen uit 1845 van historicus en archeoloog Prosper Mérimée (1803-1870) in het kader van hun bedoelingen meer theatraliteit hebben verleend en op sommige aspecten in het gebeuren wat meer de nadruk hebben gelegd om er op het toneel beter mee voor de dag te komen, ligt nogal voor de hand. Daarvoor worden nu juist libretti gerealiseerd, als het even kan zo tekstgetrouw mogelijk, maar met de voor de bühne noodzakelijke aanpassingen.
Vanaf de eerste uitvoering, op 3 maart 1875 was Carmens optreden niet ingetogen erotisch, maar zuiver sensueel op de bühne bespeurbaar, en dat was één van de elementen die ervoor hebben gezorgd dat er niet direct sprake was van een groot succes, waardoor Bizet, die drie maanden na de dag van de première is overleden, daar nimmer iets van heeft kunnen meemaken. Sedertdien rust hij al dertien decennia op de begraafplaats Père Lachaise in de Franse hoofdstad.

Rechtstreeks van de Matinee in New York
Zaterdagavond, in het NPS-programma Opera live (te beginnen om 19:02 uur) zendt niet alleen Radio 4 deze Carmen rechtstreeks uit vanaf ongeveer half acht, doch ook BBC Radio 3 doet dat in het kader van de eigen muziektheaterreeks Opera on 3. Daar begint het programma echter om 19:30 uur onze tijd. Om kwart over elf in de avond is het dramatische gebeuren echter alweer aan de oren van een iegelijk voorbijgetrokken.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Georges Bizet.
2. Librettist Henri Meilhac.
3. Schrijver Prosper Mérimée.
4. Librettist Ludovic Halévy.
5. Voorplat van de pocketeditie uit 1955 van Carmen, uitgegeven in de reeks Bibliothèque précieuse van Librairie Gründ te Parijs.