In het tweede februariweekeinde zullen weer tal van opera's via de radio te beluisteren zijn

Vier verschillende
Niet zelden gebeurt het dat er op de zaterdagavond door vier verschillende, doch dikwijls dezelfde radiozenders een opera wordt uitgezonden: in Nederland is dat Radio 4, in België Klara, in Engeland BBC Radio 3 en dan òf NDR Kultur òf WDR3. Meer dan eens is het al voorgekomen dat al die zenders hetzelfde stuk muziektheater presenteren dat dan rechtstreeks uit de New Yorkse Metropolitan Opera komt, waar het op dat moment als Matinee wordt gepresenteerd.
Het komende weekeinde worden er, tussen negentien uur op zaterdag de negende en omstreeks elven in de avond van zondag de tiende februari, vier verschillende opera's op vier van die hierboven genoemde radiozenders voorgesteld.


Radio 4 met Snow White
De vroegste begint om 19:00 uur op de Nederlandse zender Radio 4, en betreft een opname van de nog rondtoerende Snow White van de Nationale Reisopera. Alles daarover kunt u echter lezen in een gisteren gepubliceerde bijdrage op de zustersite Tempel der Toonkunst. Voor de kenners van de klassieke opera kunnen sommige elementen wellicht onverwacht zijn, maar juist dan is het alleen luisteren misschien niet zo'n gekke introductie, aangezien dan zeven paar blote glazenwassersbillen — en nog veel ander fraais, waaronder prachtige kostuums, uitzonderlijke decors en heel direct waarneembare humoristische elementen van een voorstelling in het theater of een uitzending via de beeldbuis — niet zo onmiddellijk zullen raken. Al was het een belevenis van de hoogste orde, waarmee de Nationale Reisopera in iedere operatempel van Europa èn elders qualitate qua hoge ogen zou moeten gooien. De voorstelling zàt tot in elk detail.


La Traviata
Een half uur daarna is Giuseppe Verdi aan de beurt. BBC Radio 3 presenteert tussen 19:30 uur en 22:10 uur in het kader van de programmareeks Opera On 3 één van diens meest bekende werken voor het muziektheater, La Traviata. Het betreft een opvoering vanuit het Royal Opera House London, met in de hoofdrollen de sopraan Anna Netrebko, de tenor Jonas Kaufman en de bariton Dmitri Hvorostovsky. Koor en orkest van dit Londense instituut voor muziektheater worden geleid door Maurizio Benini.
Voor La Traviata heeft Giuseppe Verdi al snel na het verschijnen in 1848 gebruik gemaakt van de roman La Dame aux Camélias — in Nederlandse vertaling ook wel Margaretha Gauthier, van Alexandre Dumas junior (1824-1895).


Don Carlos
De Nederlandstalige, Belgische radiozender Klara (Klassiek Radio) komt eveneens op zaterdagavond met een Verdi-opera, die net als de bovengenoemde bij het reguliere muziektheaterpubliek nog steeds zo geliefd is dat er met tamelijk grote regelmaat een opvoering wordt gegeven, althans als je daarbij alle belangrijke operatheaters van de wereld in je overwegingen betrekt.
Don Carlos is een opera, die Verdi heeft geschreven in opdracht van de Parijse Grand Opéra, nadat de première van zijn Macbeth op 21 april 1865 was gerealiseerd. Er werden diverse stoffen overwogen, doch na enige tijd zijn operadirectie en componist overeengekomen dat het dramatische gedicht Don Carlos (1787/88) van Friedrich von Schiller (1759-1805) een goede keuze was. De opdracht voor het libretto ging naar Joseph Méry (1798-1865), die echter middenin het werk overleed, waarna Camille du Locle (1832-1903) de tekst heeft voltooid. Eind 1865 begon Verdi met het componeren en in 1866 heeft hij in de badplaats Cauteret in de Pyreneëen de laatste hand aan Don Carlos gelegd.
De eerste opvoering werd gerealiseerd in de Parijse Grand Opéra, op 11 maart 1867, in aanwezigheid van het hof. Niet alles was bij die gelegenheid op het niveau zoals dat mocht worden verwacht en een geniale componist als Verdi zou realiseren. Later dat jaar had het werk meer succes in het Londense Covent Garden, maar pas in Bologna met een meesterdirigent en tal van uitnemende vocalisten kwam het werk tot volle bloei en zou dat succes in de Milanese Scala worden gecontinueerd. Vijftien jaar daarna bewerkte de componist, samen met de librettist van Aida, Antonio Ghislanzoni (1824-1893) het stuk, waarna Don Carlos op 10 januari 1884 in de Scala van Milaan opnieuw in première is gegaan, en tot op de huidige dag veelal grote bijval oogst.
De door de Belgische radiozender Klara in het operaprogramma Scala uitgezonden opname betreft een uitvoering door het Koor en Orkest van de Koninklijke Deense Opera, geleid door Michael Schønwandt (*1953). Zangsolisten zijn de bas Stephen Milling die de rol van de Spaanse koning Philips II op zich heeft genomen, met aan zijn zijde de sopraan Irene Theorin, die koningin Elisabeth de Valois vertolkt. De rol van Don Carlos, Infante van Spanje is weggelegd vooor Nikolai Shukoff.
Het programma Scala neemt, inclusief alle parafernalia, van 20:00 uur de rest van de avond, tot middernacht in beslag.


Webers Euryanthe
De laatste van de vier radio-uitzendingen in eigen en drie aangrenzende landen wordt voorgesteld door de Duitse radiozender WDR 3, in het programma Bühne Radio dat voor deze gelegenheid van 20:05 tot 23:05 uur zal duren.
U kunt een uitvoering beluisteren van Euryanthe van Carl Maria von Weber, door Koor en Orkest van de Muntschouwburg te Brussel onder leiding van Kazushi Ono. Het betreft een concertanteuitvoering die werd gegeven in het Palais des Beaux Arts te Brussel. De rol van Euryanthe wordt gezongen door de sopraan Gabriele Fontana, haar directe tegenspeler, Adolar, Graaf van Nevers en Rethel wordt gezongen door de tenor Kurt Streit.
Toen Carl Maria von Weber veertien jaar was, schreef hij zijn eerste opera, Das stumme Waldmädchen (1800), waarna er nog diverse andere zouden volgen. In onze tijd, bijna twee eeuwen na zijn verscheiden, heeft hij de grootste bekendheid te danken aan Der Freischütz, Oberon en Euryanthe, alle drie uit de laatste tien jaar van zijn leven (1786-1826). De ouverture van Abu Hassan wil ook nog wel eens op een concertprogramma voorkomen, maar meer nog in radio-uitzendingen.
Nadat in november 1821 de opvoering van Webers opera Der Freischütz zo'n succes was geworden, kreeg Weber van Domenico Barbaja direct de opdracht om een nieuw muziekdrama te schrijven voor het Kärtnerthortheater te componeren. De nog relatief jonge Weber wilde nu wel eens een ware grote opera schrijven — dus zonder dialogen —, maar daarvoor moest hij wel eerst omzien naar een nieuwe librettist, aangezien hij met die van Der Freischütz, Johann Friedrich Kind (1768-1848) in onmin was geraakt. In een 'Liederkreis', een literaire kring in Dresden leerde Weber de dichteres Helmina von Chézy (1783-1856) kennen, en die nam maar al te graag de opdracht voor een libretto aan. Samen overwogen ze tal van romantische literaire stukken, maar kwamen uiteindelijk overeen dat de 13de eeuwse Franse tekst uit de Histoire de Gérard de Nevers et de la belle et verteuse Euryanthe, s'amie geschikt was. Veel later werd dit in voor de huidige tijd moeilijk Frans gestelde werk in de Bibliothèque de Roman van Graaf Tressant in modern Frans opgenomen. Reeds Giovanni di Boccaccio (1313-1375) geruikte het gebeuren uit die oude tekst in een novelle en bij William Shakespeare (1564-1616) vinden we het gegeven terug in zijn Cymbeline, waarvan de exacte datum van ontstaan niet precies bekend is.
Toen Helmina de Chézy reeds in december 1821 de eerste akte aan de componist ter hand stelde, begon hij onmiddellijk met het schrijven van de muziek. Kort daarop ontstonden vertragingen bij de resterende arbeid aan het libretto, maar Weber vertrok in februari 1822 toch naar Wenen om kennis te maken met de zangers, die hem voor zijn nieuwe werk ter beschikking zouden staan. Pas nadat Weber enigszins was bekomen van de enorme eerbewijzen die hem — ondanks dat het Wenen van die dagen geheel in de ban van Giacomo Rossini en diens opera's verkeerde — ten deel gevallen waren van de kant van de grootheden uit het cultuurleven als Beethoven, Schubert en de dichter Franz Grillparzer (1791-1872), werkte hij verder aan Euryanthe. Na een onderbreking van zo'n vier maanden, tot medio januari 1823, werd de partituur op 29 augustus 1823 afgesloten, maar het zou nog tot 19 oktober duren voordat ook de ouverture gereed was. Toen bevond de componist zich al zo'n vijf weken in Wenen om daar het werk in te studeren. Tijdens die voorbereidingen bracht hij nog wel enige coupures aan, en toen was het werk gereed. Op 25 oktober 1823 werd Euryanthe voor een feestelijk gestemd publiek in het genoemde Weense theater voor de eerste keer uitgevoerd. Helaas bleek hier wel de overmacht van de Italiaanse opera: na twintig voorstellingen werd het stuk van het speelplan verwijderd. In andere vooraanstaande operasteden was eveneens sprake van gematigd succes.


Afbeeldingen
1. Snow White in de douche.
2. Componist, dirigent en (tekst)dichter Micha Hamel.
3. Anna Netrebko als Violetta (Margaretha Gauthier) in de Royal Opera House productie van La Traviata, zoals die zaterdag 9 februari wordt uitgezonden door BBC Radio 3.
4. Margaretha Gauthier wordt verwelkomd bij de schouwburg op de Champs Elysées. Aquarel van Erasmus Bernhard van Dulmen Krumpelman (1897-1986), speciaal vervaardigd in opdracht van de uitgever van de vertaling (door J.A. Sandfort) van het boek La Dame aus Camélias, in 1956: NV Boek en Wereld, Groningen.
5. Giuseppe Verdi rond 1900, in gezelschap van de tenor FrancescoTomagno (1850-1905).
6. Stephen Milling, bas. Foto: Det Kongeglige Teater, Købnhavn, zingt Don Carlos op Klara Radio.
7. De sopraan Gabriele Fontana zingt Euryanthe in een uitzending van WDR 3.
8. Carl Maria von Weber, componist van Euryanthe (1822-23).
9. Kärtnerthortheater in Wenen ten tijde van Beethoven, Schubert en Weber.
10. Helmina von Chézy, tekstdichteres van Euryanthe.
11. Antonio Gihislanzoni, tekstdichter van Verdi's Aida en van de gereviseerde versie van Don Carlos.