Les Misérables van Victor Hugo in een compleet nieuw musical-jasje — vanaf 20 april in Nieuwe Luxor Rotterdam

Brieven over en weer
Soms wil een schrijver nog wel eens flink uithalen als hij meent iets te zeggen te hebben — ik zelf kan daar ook wat van. Over de dikke dossiers in de archieven van sommige uitgeverijen met duizenden brieven die over en weer zjn uitgewisseld hebben we het hier dan niet, maar als je alleen bekijkt hoeveel uitgegeven boeken er bestaan met correspondentie tussen een auteur en diens uitgever, dringt de gedachte zich op dat niet zelden de omvang van die briefwisseling groter is dan het gehele oeuvre van zo'n schrijver. Een geheel ander record realiseerden Victor Hugo (1802-1885) en diens uitgever in 1862.
De populaire schrijver, die meer dan eens op één der Kanaal-eilanden verbleef, bevond zich in dat jaar op Gurnsey, maar wilde van zijn uitgever aan de vaste wal toch graag weten hoe het stond met de verkoop van zijn nieuwe boek.
Daartoe schreef hij: ?
De reactie van de uitgever was al even kort en bondig: !

Hugo's nieuwe roman Les Misérables — in Nederlandse vertaling De Ellendigen — was een groot succes.

Dikke boeken
Dat boek, zoals menig ander werk van Victor Hugo, zat vol met uitweidingen en uitputtende beschrijvingen. Een boekhandelaar in Nederland, die zo'n halve eeuw geleden als uitgever onder meer een wel (al te) zeer ingekorte versie van dat boek had laten drukken en op de oorspronkelijke lengte werd aangesproken, verklaarde die enorme omvang met het ontbreken — ten tijde van onder anderen Victor Hugo, Alexandre Dumas en Eugène Sue — van allerlei alternatieve, reeds in de loop van de twintigste eeuw vanzelfsprekend geworden mogelijkheden tot afleiding van de dagelijkse sores in de vorm van radio, film, televisie, en zo meer. "De mensen hadden alle tijd om zulke dikke boeken te lezen, en ze wilden dat ook." Kranten met feuilletons die zich tot in het oneindige leken voort te slepen, bepaalden in die betreffende periode het literaire gebeuren.
Dergelijke geschiedenissen, die dikwijls eerst in vele afleveringen in een krant of een ander periodiek waren verschenen — en daardoor niet zelden de grote aantrekkingskracht van het blad voor een groot deel bepaalden — en, pas na afronding in de krant, als boek op de markt kwamen, leidden tot bijzondere populariteit van de schrijvers in kwestie, een geliefd zijn dat met diverse tussenpozen ook steeds opnieuw de kop is blijven opsteken, getuige eveneens al die enorme successen in onze dagen van onder meer de musical Les Misérables in diverse landen van Europa, al moet direct daaraan worden toegevoegd dat juist zulke extreme bewerkingen van die dikke romans wel heel beknopt zijn, en in sommige gevallen met het origineel vrijwel niets meer van doen hebben.

Nieuwe musicalversie
Honderdzestien jaar nadat Les Misérables in boekvorm was uitgekomen, begonnen, in 1978, zijn Alain Boublil voor het script en Claude-Michel Schönberg met de muziek in de slag gegaan voor de bewerking van de inhoud van Victor Hugo's roman tot een musical. Twee jaar daarna is het stuk muziektheater in Parijs in première gegaan, en het zou vijf duren voordat Londen aan de beurt was. Men was daar in kringen van de kritiek sowieso wat huiverig voor een musical van Franse bodem. Na de première bleek uit de recensies dat er in die houding nog niet zoveel was veranderd. Men gaf de productie minder dan een maand. Dat bleek een vergissing: Les Misérables staat inmiddels reeds 22 jaar onafgebroken op West End, en zoals dat dan gaat, worden de clichés uit de laden getrokken en utgestort. Zo wordt deze Hugo-musical in Engeland als "de moeder van alle musicals genoemd.
Tweeëntwintig jaar hetzelfde stuk begint aardig te lijken op het toneelstuk The Mouse Trap van Agatha Christie, dat ook een snelle dood werd voorspeld en inmiddels meer dan een halve eeuw wordt gespeeld, avond aan avond. Over succes zeggen zulke gebeurtenissen vanzelfsprekend wel het één en ander, maar over kwaliteit uiteraard niet, al willen al degenen, die het gebeuren een goed hart toedragen, zulks maar al te graag op één noemer brengen.

In Nederland
In 1991 werd Les Misérables voor het eerst in Amsterdam opgevoerd, met Henk Poort als Jean Valjean en Ernst Daniël Smid als inspecteur Javert. We zijn zeventien jaar verder en nu gaat op 20 april in het Nieuwe Luxor Theater te Rotterdam de nieuwe versie van Les Misérables in première. Er wordt gewerkt met nieuwe orkestraties en een vernieuwde groep spelers. In deze uitvoering speelt en zingt René van Kooten de rol van Jean Valjean, en wordt Javert, de ijzeren tegenhanger-rol van deze ooit galeiboef, ingevuld door Wim van den Driessche.
De scriptschrijver is van mening dat het hier niet om een doorsnee musical gaat, en dat dat vooral te danken is aan de kwaliteit, die Victor Hugo heeft geleverd met de inhoud van zijn roman.
Synopsis, data, toeangsprijzen en uitvoerenden zijn te vinden op de website van het Luxor Theater in Rotterdam, waar zondagmiddag om 17:00 uur de eerste voorstelling zal worden gegeven en men tot en met 31 augustus elke dinsdag tot en met zondag deze bijna drie uur durende musical zal kunnen horen en zien, als men zelf in die tijd zwijgt.

____________
Afbeeldingen
1. Victor Hugo, hier tijdens een verblijf op het Kanaal-eiland Jersey, toont ons het wezen van elk schrijverschap: lezen.
2. Nederlandse uitgave uit de jaren zeventig van de twintigste eeuw, van een omvangrijke versie van De Ellendigen, met meer dan 240 gravures uit de oorspronkelijke Franse editie van 1862.
3. Jean Valjean keert terug, na negentien jaar galeien. Illustratie uit 1862, opgenomen in de eerste editie van Les Misérables, alsmede in de Nederlandse vertaling, die is verschenen bij N.V. Internationale Romanuitgaven te Groningen, eind jaren zestig van de vorige eeuw.
4. Inspecteur Javert, de grote, vasthoudende tegenspeler van Jean Valjean. Gravure uit dezelfde editie.
5. Interieur van het Nieuwe Luxor Theater te Rotterdam.
6. Poster van Les Misérables.