Alban Bergs Lulu vanuit Convent Garden op BBC Radio 3

De doos van Pandora geopend
In het BBC radioprogramma Opera on 3 kunt u op zaterdag 4 juli — tussen 19:00 uur en 22:30 uur onze tijd — luisteren naar een uitvoering van het muziekdrama in drie bedrijven Lulu, gecomponeerd door Alban Berg (1885-1935). Het betreft een uitvoering door het Royal Opera House Covent Garden. Koor en orkest worden geleid door Antonio Pappano; de rol van Lulu zal worden vertolkt door de sopraan Agneta Eichenholz.
Als uitgangspunt heeft deze componist uit de (Neue) Wiener Schule twee tragedies gekozen van Frank Wedekind (1864-1918): Erdgeist uit 1895 en Die Büchse der Pandora (1904). Het derde bedrijf van de opera bleef onvoltooid.
De eerste uitvoering werd gegeven in Zürich, op 2 juni 1937, anderhalf jaar na het overlijden van de componist. Essen volgde pas na de Tweede Wereldoorlog (1953), de Wiener Staatsoper weer anderhalf decennium daarna (1968), en de Metropolitan Opera wachtte tot 1977 voordat het publiek rijp geacht werd voor Lulu.

Voltooiing
Na het verscheiden van de weduwe van Alban Berg, Helene (1885-1976) — die aan drie collega's van haar man reeds de suggestie had gedaan om Lulu te voltooien — besloot Friedrich Cerha (geb. 1926) het derde bedrijf alsnog te voltooien, en sedertdien wordt Lulu, vrijwel zonder uitzondering in die versie gepresenteerd. De première daarvan was op 24 februari 1979 in de Grand Opéra van Parijs, met Teresa Stratas als Lulu, in een enscenering van Patrice Chéreau, onder muzikale leiding van Pierre Boulez. De NOS heeft nog in hetzelfde jaar een opname daarvan uitgezonden.
Nog in hetzelfde jaar werd Lulu in Santa Fé en in Zürich opgevoerd, in het jaar daarop volgend in de Komische Oper te Berlijn, alsmede in de Opera van Frankfurt am Main. De Deutsche Oper Berlin volgde in 1982 en de Wiener Staatsoper in het jaar daarna.

Het verhaal
Een dompteur toont aan het publiek zijn wilde dieren, en als laatste verschijnt daar de slang Lulu, die de maitresse van hoofdredacteur Dr. Schön wordt. Maar deze wil niet voortdurend onder haar invloed staan en probeert daarom haar aan Dr. Goll uit te huwelijken. Die laat Lulu door een schilder portretteren, maar krijgt een hartaanval als hij onverwacht diens atelier betreedt. Dan wordt Lulu de echtgenote van de schilder. Maar als Dr. Schön de schilder over Lulu's verleden informeert, schiet die zichzelf dood. Lulu wordt dan danseres en dingt Dr. Schön zijn bruid in de steek te laten en met haar te trouwen. Eenmaal de vrouw in Huize Schön zorgt ze daar voor een zeer vrijmoedige sfeer in alle opzichten en Alwa, de zoon van Dr. Schön, mag zich in haar zeer nadrukkelijke belangstelling verheugen. Daarom geeft Dr. Schön een revolver aan Lulu om zich van het leven te kunnen beroven, doch in plaats daarvan schiet ze haar man dood.
Lulu moet naar de gevangenis en daar komt ze in contact met de lesbische Gravin Geschwitz, die erin slaagt haar uit de gevangenis te bevrijden. Samen met de gravin, Alwa Schön en een oudere man, genaamd Schigolch, vlucht Lulu naar Parijs. Van daar uit naar Londen waar ze een kommervol bestaan als goedkope hoer leidt en met de gravin door Jack the Ripper wordt vermoord. Ook Alwa wordt door één van Lulu's klanten om het leven gebracht.
Toen Lulu eenmaal compleet was, hebben tal van vooraanstaande regisseurs er hun krachten op beproefd.
____________
Afbeeldingen
1. De componist Alban Berg omstreeks 1926.
2. Helene Karoline Berg-Nahowski. Zij gold als de biologische dochter van Kaiser Franz Joseph I, en wordt in diverse herinneringen van derden, die haar in het muziekleven van Wenen hebben meegemaakt, ook als zodanig beschouwd en, als een vanzelfsprekendheid, beschreven, onder meer door Alma Mahler-Werfel.
3. Voorzijde van een gecombineerde uitgave van de beide Wedekind-tragedies in een paperbackeditie (Goldmann Klassiker 7534) van de uitgeverij met diezelfde naam. Op de foto zien we Tilly (1885-1970) en Frank Wedekind tijdens een opvoering van Erdgeist in 1909.
4. Karikatuur van de schrijver Frank Wedekind.