Mozarts Idomeneo uit Aix-en-Provence via Arte-televisie

Tal van versies
Op vrijdag 10 juli kan de kijker in de loop van de avond en vroege nacht getuige zijn van een uitvoering van de opera Idomeneo, Re di Creta (KV 366) van Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791). Arte-televisie zendt in twee etappes de gehele opera uit in een rechtstreeks verslag van het Operafestival in Aix-en-Provence. Het eerste gedeelte speelt zich af tussen 21:40 uur en 23:30 uur; het tweede tussen middernacht en 01:20 uur.
Het Berliner Rundfunkchor (leider Simon Halsey) en de Musiciens du Louvre, Grenoble worden geleid door Marc Minkowski. Don Kent tekent voor de televisieregie. Voor de overige deelnemende uitvoerenden zij verwezen naar het betreffende onderdeel van de website van Arte. U hoeft alleen maar hier te klikken.
Arte zal deze opera vooralsnog niet herhalen, maar gezien het feit dat Don Kent verantwoordelijk tekent voor de televisieregie en we die naam met grote regelmaat eveneens tegenkomen in verband met opera-uitzendingen via Mezzo-televisie, zal het waarschijnlijk niet al te lang duren voordat die zender deze opera op het programma zal plaatsen.

Achtergronden
Dit muziekdrama in drie bedrijven is gerealiseerd op een tekst van Giovanni Battista Varesco (1735-1805), die vanaf 1766 kapelaan van de Salzburger Hofkapelle was. Hij heeft gebruik gemaakt van een reeds bestaand libretto van de Franse tonelist en dramatische poëet Antoine Danchet (1671-1748) voor Idomenée van André Campra (1660-1744) uit 1712.
Idomeneo is op 29 januari 1781 in München voor het eerst opgevoerd. Vijf jaar later werd er in Wenen een nieuwe versie aan het publiek voorgesteld. Daarin was de oorspronkelijke castraatpartij van Idamante vervangen door een tenor, en was de figuur Elektra helemaal geschrapt. Opnieuw in Wenen werd er twintig jaar later opnieuw een première gerealiseerd van dit muziekdrama: voor het eerst in een Duitse versie. Vier decennia daarna werd er in München weer een andere Duitse vertaling voorgesteld en sedertdien zijn er nog zeker acht verschillende vertalingen, respectievelijk andere versies van Idomeneo op de planken gebracht tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw toe. Pas daarna ontfermden de zoekers naar zo oorspronkelijk mogelijke versies, zoals in muzikaal opzicht Nikolaus Harnoncourt. Regiematig heeft Jean-Pierre Ponnelle (1932-1988) zijn voorstelling van dit muziekdrama aan het New Yorkse publiek getoond, gevolgd door Salzburg en in 1981 te Zürich; aldaar samen met Harnoncourt. Nedio jaren tachtig hebben ook Harry Kupfer (geboren 1935; versie te Stuttgart, 1984) en Peter Mussbach (geboren 1949; enscenering eveneens in 1984, te Kassel) hun eigen ideeën over de regie in dit muziekdrama kunnen ontvouwen.

Het verhaal
De handeling speelt zich af in de hoofdstad van het eiland Kreta, niet zo lang nadat de Trojaanse oorlog na tien jaar is beëindigd. De aldaar gevangen gehouden Trojaanse prinses Illia is verliefd geworden op de Kretensische prins Idamante, die belooft haar de vrijheid te zullen schenken, aangezien hij elk moment de thuiskomst zijn vader Idomeneo verwacht. Tegelijk met Illia is Elektra verliefd op deze prins. Vader Idomeneo raakte tijdens zijn reis in zeenood en beloofde toen de eerste mens die hij eenmaal weer aan wal zou tegenkomen, te zullen offeren, maar dat blijkt zijn zoon Idamante te zijn. In de hoop Idamante toch nog te kunnen redden, stuurt hij deze met Elektra naar het vasteland, doch daarop verschijnt een zeemonster. Weliswaar slaagt Idamante erin het zeemonster te verslaan, maar dat betekent tegelijkertijd dat hij nu zelf dient te worden geofferd, opdat de belofte van zijn vader alsnog wordt ingelost. Illia wil echter aan zijn zijde sterven, en daardoor toont zeegod Poseidon zich van zijn menselijke kant: vader Idomeneo moet afstand doen van de troon ten gunste van Idamante en Illia.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent Marc Minkowski.
2. Wolfgang Amadeus Mozart. Tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1983. (Archief Heinz Wallisch.)