De wensdroom van Theo Loevendie: een Spinoza-opera

Desnoods samen met twee straatmuzikanten
Nog voordat hij tachtig jaar wordt, hoopt Theo Loevendie een opera over de Amsterdamse brillenslijper en filosoof Baruch de Spinoza (1632-1677) te kunnen realiseren. Althans, dat is wat in een groot artikel in de bijlage de Verdieping (pag. 21) van het dagblad Trouw van heden wordt gesuggereerd door de toevoeging (76) aan de naam van deze Nederlandse componist, die echter volgens gegevens elders op 30 september aanstaande negen en zeventig jaar hoopt te worden, waarmee de genoemde streefdatum voor een uitvoering in 2012 niet meer binnen zijn achtste levensdecennium valt. Het gehele artikel — Telkens dacht hij aan Spinoza — valt na te lezen in de elektronische versie van Trouw op internet.
Als het geen officiële opera op de planken van het Muziektheater in Amsterdam wordt — volgens de componist is dat de ideale plek omdat in die buurt van Amsterdam Spinoza heeft gewoond en gewerkt —, dan is Loevendie bereid zelf op te treden, desnoods met twee straatzangers aan zijn zijde. "En dat is geen grapje," zegt Theo Loevendie.

Spinoza al eerder protagonist in Nederlandse opera
In een apart kader met de titel Filosofen in de opera wordt nog ingegaan op drie filosofen die in een opera voorkomen: Socrates (470-399 vóór onze jaartellng) bij Georg Philipp Telemann (1681-1767), Seneca (ca. 1 vóór onze jaartelling tot 65) bij Claudio Monteverdi (1567-1643), en Albert Einstein (1879-1955) bij Philipp Glass (*1937). Ach, en zo zal er hier en daar nog wel eens een wijsgeer met een naam als een klinkende klok in een muziekdrama voor het voetlicht worden gevoerd. Noodzakelijk die allen op te sommen, is het dan ook niet, maar in dat bewuste kader had de schrijfster van het artikel of de verantwoordelijke redacteur niet mogen voorbijgaan aan de opera Spinoza van Loevendie's collega Ton de Kruyf (*1937). Dit muziekdrama is in 1971 in Amsterdam in première gegaan en was muzikaal gezien helemaal niet beroerd, maar de tekst was een aanfluiting. [1] "Ik denk niet alleen met mijn hoofd, maar ook met mijn kloten en ook met mijn reet," laat de librettist die wijsgeer zingen en daarin volgt de componist. Nou mag iedereen van mij en van vele anderen — en ik denk steeds van een nog steeds groeiend aantal mensen — dergelijke begrippen gebruiken, maar dan toch wel graag binnen een passend kader, en dat kon ik tijdens de uitzending op de radio echter niet ontdekken.
Niet zo lang daarna sprak ik weer eens met de dirigent, die de première had geleid, Francis Travis (*1921); toen ik mijn bezwaren tegen de tekst kenbaar maakte, zuchtte deze diep en zei hij dat hem dat steeds opnieuw diezelfde kritiek had bereikt.
__________
[1] Over abjecte tekst gesproken: Theo Loevendie ziet het al voor zich: een koor van acht rabbijnen, dat de 'verschrikkelijke tekst' over de verbanning van Spinoza uit Amsterdam zingt. Is er al een regisseur die dat ook vóór zich ziet? Dan kunnen er wellicht snel brillen met glazen worden geslepen, opdat deze droom van Theo Loevendie op de door hem gewenste termijn kan worden gerealiseerd.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Theo Loevendie. Foto overgenomen uit de cd/dvd-versie van Loevendie's De dag- en nachtegaal, naar het sprookje van Andersen.
2. De filosoof en opticiën Baruch de Spinoza. Standbeeld bij de Amsterdamse Stopera, de plek van Spinoza's geboortehuis.

NB: Op de site van het dagblad Trouw is de leeftijd (78) van Theo Loevendie inmiddels aangepast .