Carmen in de versie van 2006 door de Berliner Staatsoper via de muziekzender Mezzo op woensdag 18 juni

Barenboim dirigeert
Dinsdag 18 juni begint op de televisiezender voor onder meer klassieke muziek, Mezzo, een uitvoering van de in 2006 opgenomen versie van de opera Carmen door de Staatsoper Berlin met medewerking van het daaraan verbonden koor en dito orkest onder leiding van Daniel Barenboim. Regisseur is Martin Kusej. De verfilming is gerealiseerd door Don Kent. Voor alle overige namen en de bijbehorende rollen verwijzen we graag naar de gegevens op de website van Mezzo.
De uitzending begint om 17:00 uur en duurt tot 20:30 uur, al heeft de opera in deze vorm een lengte van drie uur en vijf minuten.

Bizets opera's
Als je, bij wijze van quiz of een soortgelijke vertoning, eens aan passieve operaliefhebbers zou vragen hoeveel muziekdrama's Georges Bizet (1838-1875) in zijn tamelijk korte leven heeft gecomponeerd en welke dat dan wel zijn, vrees ik dat de meesten onder hen niet verder zullen komen dan Carmen en, eventueel vanwege het voor tallozen inmiddels onvergankelijke duet, De Parelvissers. Dat er echter nog vier andere op Bizets naam staan, zullen alleen de zeer doorgewinterde operavorsers, die dat al dan niet uit muziekwetenschappelijk oogpunt zijn, u kunnen melden. En dat ook in dat kader niet alles is verlopen zoals de componist en de hem gunstig gezinden in die context hebben gewenst, zal duidelijk worden als we u hier één jaartal noemen: 1946. Toen werd op het Duitse kasteel van Nühringen Georges Bizets opera in vijf bedrijven Ivan le Terrible ou Ivan IV voor de eerste keer opgevoerd. Voor het stuk muziektheater met dezelfde titel, in 1873 gerealiseerd door de Rus Nikolaj Rimski-Korsakov (1844-1908), is Bizets productie geen concurrentie geworden.

Gerichte belangstelling
Het gebeurt uiteraard vaker dat grote delen van een oevre worden genegeerd als een componist eenmaal, terecht of niet, veel succes heeft gehad met één werk en dit uit het geheel wordt gelicht. Dat gebeurde, en gevreesd mag worden: gebeurt, ook nu nog met componisten van anno toen en zelfs met uitvoerenden anno nu. Zo vertelde een bekende zangeres veertig jaar geleden eens dat ze voor allerlei televisieprogramma's op vooral de zaterdagavond op diverse plekken van de aardbol werd uitgenodigd om die éne aria uit haar repertoire te komen zingen, voor een bedrag waarvan gewone stervelingen een huishouding van vier personen een jaar lang hadden kunnen onderhouden.
Georges Bizet wordt op het concertpodium vertegenwoordigd door de Symfonie in C, de beide suites uit L'Arlésienne en ook twee suites uit Carmen; op de bühne daarentegen vrijwel uitsluitend door Carmen uit zijn sterfjaar 1875.

Sensualiteit
De openlijke sensualiteit van de zigeunerin Carmen schokte, tijdens de première op 3 maart 1875, in de Parijse Opéra Comique eerst wel grote delen van het publiek, waardoor deze opera niet direct het grote succes zou beleven dat zich later alsnog zou ontplooien, zodanig zelfs dat Carmen over de gehele wereld tot de absolute toppers van het operarepertoire zou gaan behoren. Sommige 'metingen' spreken zelfs van "de meest populaire opera aller tijden". Bizet zelf heeft niets meer van enig noemenswaardig succes beleefd. Exact drie maanden na de eerste uitvoering overleed hij aan een hartaanval. Hij was toen nog maar 36 jaar. Sedertdien bevindt hij zich op de Parijse begraafplaats Père Lachaise.
Dat uiterst nadrukkelijk sensuele element was in de allernieuwst uitgezonden televisiepresentatie — relatief recentelijk vanuit het Londense operahuis van Covent Garden door BBC 2 Television uitgezonden — dan ook zeer prominent aanwezig, en niet alleen bij Carmen, ook Don José kronkelde soms aardig over het podium in een (on?)behoorlijk strakke broek. Kortom, beiden wisten hun tomeloze geilheid aannemelijk te maken. Maar wie dertien decennia na dato niet begrijpt dat het thema van deze opera ook en vooral de lijfelijke liefde betreft, ziet wellicht meer kasteelromantiek avant la lettre in het verhaal uit 1845, geschreven door de Franse historicus en archeoloog Prosper Mérimée (1803-1870) — door Henri Meilhac (1831-1897) en Ludovic Halévy (1834-1908) omgewerkt tot libretto voor Georges Bizet. Hoewel . . . als je het voorplat van de bijgevoegde afbeelding (pocketeditie uit 1955) goed beschouwt, valt daarin toch al enigszins een aanzet te bespeuren van de latere, explosief groeiende plat-zwoele plaatjes waarmede uitzinnig vele, zogeheten liefdesgeschiedenissen — die geen ander doel hadden dan vrouwen onmondig-verlangend te houden — breeduit werden geëtaleerd. Maar dat was dan ook al tachtig jaar na die zinderende Carmen-sensualiteit.
Het Carmen-verhaal over het meisje van de sigarettenfabriek en de boerenjongen Don José met een dwarsverbinding via de stierenvechter Escamillo, spelend in Sevilla anno 1820, mag voldoende bekend worden verondersteld, zodat het hier niet nogmaals hoeft te worden opgerakeld.
____________
Afbeeldingen
1. Dirigent Daniel Barenboim.
2.Componist Georges Bizet op een postzegel van de Franse Posterijen.
3. Voorplat van de pocketeditie uit 1955 van Carmen verschenen in de Bibliothèque Précieuse van Libraire Gründ te Parijs.
4. Auteur Prosper Mérimée.
5. Librettist Henri Meilhhac.
6. Librettist Ludovic Halévy.