Gevarieerd opera-weekeinde op diverse West-Europese radio- en televisiezenders — van Beethoven tot Messiaen

Maria Callas herdacht
Voorafgaande aan de vier complete opera's die — één via de beeldbuis, de drie andere via de luidsprekers van het inmiddels ouderwetse medium radio — op zaterdag 7 juni zullen worden gepresenteerd, biedt de muziekzender Mezzo de kijkers/luisteraars op vrijdag de zesde een aflevering in de reeks Classic archive een vijfenvijftig minuten durend portret van de kort maar krachtig omjubelde Maria Kalogeropoulos, beter bekend als Maria Callas (1923-1977), die in veel schandalen verwikkeld raakte, eerst in haar vak, met regisseurs en dirigenten, later ook nog in haar privé-leven. Eén en ander heeft haar zeer zwaar belast, al draagt ze zelf ook verantwoordelijkheid voor het ontstaan van een deel van die problemen, welke in de pers over de gehele wereld breed werden uitgemeten, en vanzelfsprekend in eerste instantie door die — door wijlen Claus von Amsberg ooit zo terecht als "producten van de drukpers" omschreven — sensatiezuchtige papier vergiftigende die beseften dat je met aangedikte halve waarheden meer geld kunt verdienen dan met nuchtere waarheden en zichzelf daarmee hebben gereduceerd tot weerzinwekkende schemergebiedproducten, die iemand ooit zou moeten lezen, en dus al helemaal niet kopen, en evenmin bij de kapper zou moeten lezen, aangezien ook deze zakenman zulke vuilspuitende papiertroep nimmer zou moeten willen aanraken.

Wellicht dat het de inmiddels klassieke film betreft, opgenomen in zwart/wit, waarin Maria Callas met dirigent George Prêtre optreedt. Ook is er ooit een film gemaakt van haar uitzonderlijke concert in Hamburg. Doch welke film het ook betreft, elk celluloid-product dat de stem van Maria Callas laat horen, is de moeite van het bekijken waard. Ze geldt als de broemdste zangeres in de periode na de Tweede Wereldoorlog, en waarschijnlijk had èn was ze de meest uitzonderlijke vrouwelijke zangstem uit de twintigste eeuw.
De film op Mezzo-televisie begint vrijdag om 18:40 uur en duurt tot 19:35 uur. In dit geval is de film, gerealiseerd door Gérard Herzog, opgeslitst in twee delen. Het eerste gedeelte speelt zich af in 1965 en daarin laat de zangeres drie verschillende opera-aria's horen: Adieu, notre petite table. . . uit Manon (1884) van Jules Massenet (1842-1912), gevolgd door Ah, non credea. . . uit La Somnambula (1831) van Vincenzo Bellini (1801-1835). Tot besluit van deze opname uit 1965 zingt Maria Callas nog het zeer bekende O mio babino caro. . . uit Gianni Schicchi (1918), het slotdeel van Il Trittico van Giacomo Puccini (1858-1924).
In het tweede gedeelte worden we zeven jaar terug in de tijd geplaatst, naar 1958, nu exact een halve eeuw geleden, toen Maria Callas haar debuut maakte in Frankrijk, meer specifiek in de Opera van Parijs, waar het publiek veertien minutenslotapplaus voor haar over had. Ze wordt hier begeleid door het orkest van de ORTF (Organisation de Radiodiffusion et Télévision française), waarschijnlijk gedirigeerd door de reeds genoemde George Prêtre. Hierin worden tezamen vijf aria's voorgesteld: allereerst twee uit Norma (1831) van Bellini, dan twee aria's uit Il Trovatore (1853) van Giuseppe Verdi (1813-1901), en tot slot één aria uit Il Barbiere de Siviglia (1815) van Gioacchino Rossini (1792-1868).
____________
Afbeeldingen
1. Gedenkplaat voor Maria Callas op de Parijse begraafplaats Père Lachaise, geplaatst op 15 september 1991 door de Maria Callas International Club.
2. Maria Callas.
3. Componist Vincenzo Bellini.

Ludwig van Beethoven — Fidelio
Datzelfde instituut presenteert op zaterdag 7 juni, tussen 17:00 uur en18:50 uur, de enige opera die Ludwig van Beethoven (1770-1827) heeft gecomponeerd, Fidelio uit 1805 (eerste revisie 1806). Uitvoerenden in deze Mezzo-voorstelling zijn de sopraan Gwyneth Jones als Leonore, en James King, bas, in de rol van Florestan. Het betreft een opname uit het jaar 1970 onder regie van Ernst Wild, gerealiseerd in de Deutsche Oper Berlin. Koor en orkest van dat instituut worden gedirigeerd door Karl Böhm (1894-1981). In de begeleidende tekst wordt de interpretatie van Karl Böhm gekwalificeerd als "van een souvereine noblesse".

Voor de overige personen die een rol in dit muziekdrama vervullen, zij verwijzen naar het programma-onderdeel in kwestie op de website van Mezzo. Deze Intel-film zal door deze zelfde zendgemachtigde worden herhaald op dinsdag 17 juni, 's ochtends vanaf 10:00 uur.
__________
Afbeeldingen
1. Scène uit de verfilming door Intel van de Karl-Böhm/Ernst Wild-versie van Fidelio uit 1970 in de Deutsche Oper Berlin.

* * * * * * * * * * *
Olivier Messiaen — Franciscus van Assisi
Net als Beethoven schreef ook Olivier Messiaen (1908-1992) slechts één opera: Saint François d'Assise. Acht jaar heeft de componist hieraan gewerkt: tussen 1975 en 1983. Zelf schreef hij het libretto, dat voor Messiaen — die een diepgelovige katholiek was — een geloofsbelijdenis is geworden met de in die context zelfde kwalitatieve status als zijn muziek. Saint François wordt beschouwd als een ritueel over de zin van het leven. En hoewel hier sprake is van een opera met handelende personen, is de grootste dramatiek toch voorbehouden aan het orkest.
Gezien het feit dat het dit jaar — om precies te zijn op 10 december — een eeuw geleden is, en tal van organisaties uit dit ronde getallen fetisjisme altijd wel munt meent te kunnen slaan, wordt er veel muziek van deze componist op diverse plaatsen voorgesteld. Zo ook een herhaling van de betreffende opera. De NPS verzorgt in het kader van het radioprogramma Opera live binnen het Holland Festival een rechtstreekse uitzending van de concertante uitvoering , die in het Muziektheater in Amsterdam wordt gegeven. De aanvangstijd wijkt behoorlijk af van andere uitzendingen in dat kader. Het programma duurt van 17:45 uur tot ongeveer 23:00 uur.
Naast de solisten wordt megewerkt door het Residentie Orkest en het Koor van de Nederlandse Opera. De muzikale leiding berust bij Ingo Metzmacher.
Voor de rolverdeling en aanverwante informatie met betrekking tot deze productie, kunt u terecht op de site van de NPS, programma Opera live.
____________
Afbeeldingen
1. Componist Olivier Messiaen op latere leeftijd.
2. Dirigent Ingo Metzmacher.

* * * * * * * * * * * * * *

Charles Gounod — Roméo et Juliette
Eveneens op zaterdag 7 juni, doch nu om 19:30 uur begint op BBC Radio 3 in de reeks Opera on 3, na een korte inleiding door Donald Macleod, de opera Roméo et Juliette van de Franse componist Charles François Gounod (1818-1893), voltooid in 1867. Het gaat hier om een rechtstreekse uitzending vanuit het Grand Theatre in Leeds. De beide hoofdrollen worden gezongen door Bernarda Bobro, sopraan, en Leonardo Capalbo, tenor. Koor en orkest van Opera North worden geleid door John Fuljames.
Twee jaar voordat de Rus Pjotr Iljitsj Tsjajkovski (1840-1893) begon aan de eerste versie van zijn ouverture-fantasie Romeo en Julia (1869, revisies in 1870 en 1880) — eigenlijk is het nauwelijks een ouverture en ontbreekt er in alle opzichten de muzikale fantasie — had diens één generatie oudere, Franse tijdgenoot Charles Gounod een opera voltooid met dezelfde titel, en eveneens gebaseerd op diezelfde liefdestragedie uit 1591/94 van William Shakespeare (1564-1616) welke Tsjajkovski heeft geïnspireerd.

____________
Afbeelding: De componist Charles Gounod.

* * * * * * * * * * * * * * *

Gaetano Donizetti — Maria Stuarda
In het Belgische muziekprogramma Scala van de radiozender Klara wordt, althans in het eerste gedeelte vanaf 20:00 uur, de opera Maria Stuarda uit 1835 van de Italiaanse componist Gaetano Donizetti (1797-1848) gepresenteerd. Het libretto stamt an Giuseppe Bardari, die zijn inspiratie heeft gehaald uit Maria Stuart, de befaamde tragedie uit 1800 van Friedrich von Schiller (1759-1805). De handeling speelt in het jaar 1587 in Engeland, waar koningin Elizabeth I zich bereid heeft verklaard de Schotse koningin Maria Stuart in de gevangenis te bezoeken. Elisabeth vreest — overigens terecht — dat haar geliefde, de graaf van Leicester inmiddels naar het andere kamp is overgelopen. Als de beide koninginnen elkaar op het gevangenisterrein ontmoeten, komt het na aanvankelijke ingetogenheid tot een scheldpartij van de zijde van Maria. William Cecil adviseert Elizabeth om het doodvonnis voor Maria Stuart te ondertekenen, en die laat zich daartoe verleiden, aangezien ze op die manier ook de ontrouw van Leceister kan wreken.
Maria Stuart bereidt zich daarop voor op het te voltrekken vonnis. En passent biecht ze nog even een moord op, om vervolgens het schavot te bestijgen in het vertrouwen dat ze haar geliefde Leceister in een betere wereld opnieuw zal tegenkomen.
____________
Afbeelding: De Italiaanse componist Gaetano Donizetti.